Σπύρος Κιοσσές: «Τα πρωτοβρόχια»

15:50 17/7/2022 - Πηγή: Diastixo

Πέρα από τις μελέτες του, ο Σπύρος Κιοσσές είναι συγγραφέας μιας ποιητικής συλλογής και του παρόντος –ας το πούμε– σπονδυλωτού μυθιστορήματος – στην έκδοση, μου λείπει η ακριβής ημερομηνία γέννησής του, κι αυτό το λέω γιατί άλλο είναι κάποιος να μας περιγράφει τα παιδικά μας χρόνια τη δεκαετία του ’50 και του ’60 και άλλο του ’80, γιατί όχι μόνο στην Αττική αλλά ακόμη και στην επαρχία στη δεκαετία του ’80 η τσιμεντοποίηση, η λογική της πολυκατοικίας και η καταστροφή κάθε ελεύθερου χώρου αναψυχής ήταν ήδη γεγονός. Αυτό βέβαια σε τίποτα δεν μειώνει την ολοζώντανη, ισοπεδωτική,

αθώα έως παμπόνηρη παιδική ιδιοσυγκρασία, ρέουσα και πάνω απ’ όλα μνημονική καταγραφή μικροεπεισοδίων που όλοι μας έχουμε βιώσει, παίζοντας σε αλάνες ιδίως ποδόσφαιρο, άλλα παιδικά παιχνίδια, πηγαίνοντας στο σχολείο που δεν το βλέπαμε και με το καλύτερο μάτι, συναναστρεφόμενοι τους γείτονες (στους οποίους προσδίδαμε όλοι τον χαρακτηρισμό θείος ή θεία) και πάνω απ’ όλα στις σχέσεις μας με τους γονείς, τους παππούδες και τις γιαγιάδες και τους πραγματικούς μας θείους, οι οποίοι όταν βρίσκονταν μετανάστες στο εξωτερικό όλο και κάποιο καλούδι μάς έστελναν από εκεί. Αυτό λοιπόν είναι το θέμα του βιβλίου του Κιοσσέ, ήρωες στα χρόνια του δημοτικού, με τις αλητοπαρέες (όσο μπορεί να το πει αυτό κανείς), τα ατέλειωτα πηγαινέλα, το διάβασμα όταν τα πράγματα δυσκόλευαν στο σχολείο, τα κουτσομπολιά των γυναικών για περίεργες γειτόνισσες, οι συμβουλές μέσω των παραμυθιών της γιαγιάς (η οποία και έφευγε όταν ακόμη ήμασταν παιδιά), τα δώρα των ξενιτεμένων, ο χωρισμός των γονιών (ο οποίος δεν αξιολογείται εκείνη τη στιγμή ως κάτι το πολύ σοβαρό), οι πρώτες ερωτικές εκκινήσεις, τα κάλαντα που όλοι λένε διαχωρίζοντας τους πλούσιους από τους φτωχούς με αφορμή το τι δίνει ο καθένας, οι διακοπές που έρχονται έπειτα από μεγάλη αναμονή και εν κατακλείδι η γενικότερη φιλοσοφία διαμονής σε διώροφα σπίτια, αυλές, κήπους και βοηθητικούς χώρους, κάτι που σήμερα έχουμε πλέον στερηθεί ολοσχερώς. Μια φιλοσοφία ζωής που κανείς, ακόμη και αν έφτασε ψηλά, ακόμη και αν ζει σε βίλες με πισίνες, εάν είχε αυτή την εμπειρία δεν μπορεί να ξεχάσει ή να αντικαταστήσει ή και να αποκαταστήσει στη συνείδησή του την εποχή, με την οποία και συνεχίζει να υπάρχει – μόνον εκεί.

{jb_quote}Χάρηκα και απόλαυσα Τα πρωτοβρόχια του Σπύρου Κιοσσέ και για την έντιμη παράθεσή του, αλλά και για τους μύθους που επιλέγει να διαχειριστεί. {/jb_quote}

Η δομή του βιβλίου είναι εντελώς απλή (ο συγγραφέας δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να μπερδέψει τον αναγνώστη με διάφορα κόλπα, απεναντίας, επιθυμεί να τον ψυχαγωγήσει μεταφέροντάς τον τριάντα ή σαράντα χρόνια πίσω, στην παιδική ηλικία), καθώς χωρίζεται σε πολύ μικρά κεφάλαια των τεσσάρων ή πέντε σελίδων, τα οποία κεφάλαια περικλείουν (το καθένα ξεχωριστά) ένα γεγονός που είτε για τον ίδιο ήταν σημαδιακό, είτε επανήλθε στη μνήμη του γράφοντας. Με αυτή τη λογική η γλώσσα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στο παιδί-αφηγητή (και χρειάζεται σας πληροφορώ τεράστια προσπάθεια για να το πετύχει αυτό ένας ενήλικας, έστω και συγγραφέας), το οποίο με τη σειρά του εκπροσωπεί όλα τα παιδιά αυτής της χώρας και όσα –τουλάχιστον– έζησαν σε σκαλοπάτια σπιτιών, σε χωματόδρομους και σε αλάνες που τότε ήταν δημόσιες, φιλοξενώντας όλες τις παραξενιές τους, όλες τις ανεμελιές, όλες τους τις φιλοδοξίες. Έτσι, με έναν τέτοιο γλωσσικό προσδιορισμό, η ατμόσφαιρα είναι χαλαρή, παιγνιώδης, απαλή, συναισθηματική, συγκινητική και πάνω απ’ όλα χωρίς τραύματα, μια φυσιολογική δηλαδή εξέλιξη μεγαλώματος των παιδιών, κάτι που σήμερα όχι απλά είναι ανέφικτο αλλά, πολύ περισσότερο, αναπόδραστο, με τις τόσες ηλεκτρονικές συσκευές, στις οποίες και εντρυφούν πολύ νωρίτερα και από την ηλικία του αφηγητή. Έτσι το ύφος, ενιαίο και μοναδικό, χρωματίζει τις καταστάσεις με ένα χιουμοριστικό (ακόμη και αν πρόκειται για τραγωδία) και σατιρικό τρόπο, έως του σημείου απόδειξης της ανεμελιάς αυτών των χρόνων, της πλήρους αποσιώπησης του τι μέλλει γενέσθαι στην υπόλοιπη ζωή, του παζαρέματος και της κουτοπονηριάς (ας μου επιτραπεί) και εν τέλει του σεβασμού μόνο στα χαρτιά προς τους μεγαλύτερους, καθώς η εφηβεία που πλησιάζει επιβάλλει την απάρνηση των γονεϊκών προτύπων. Άρα, η ολοκληρωμένη εκφορά προσομοιάζει πολύ σε ένα άψογα δομημένο βιβλίο, ακόμη και ικανό να διαβαστεί όχι μόνο από τους ενήλικες αλλά και από παιδιά (για να γνωρίσουν πώς μεγάλωναν οι συνομήλικοί τους πριν από δεκαετίες), απόλυτα αφομοιώσιμο, κατανοητό και προσλήψιμο, ένα έργο δηλαδή που καταργεί δεδομένα αναγνωστικά, που προκαλεί ενδιαφέρουσες αντιδράσεις, που δρομολογεί νέα μονοπάτια και στη γραφή αλλά και μυθοποιητικά, που τέλος ενδιαφέρεται να μοιραστεί εμπειρίες, κερδίζοντας το χαμόγελο της ταύτισης για σκανδαλιές παιδιών ύστερα από πολέμους, εμφυλίους και χούντες.

Χάρηκα και απόλαυσα Τα πρωτοβρόχια (πράγματι πρωτοβρόχια, στη συνέχεια έρχονται οι ραγδαίες καταιγίδες τις οποίες πρέπει να αντιμετωπίσουμε) του Σπύρου Κιοσσέ και για την έντιμη παράθεσή του, αλλά και για τους μύθους που επιλέγει να διαχειριστεί. Τι θέλω με αυτό να πω: πως πολλοί συγγραφείς (ιδίως μυθιστοριογράφοι) ξεκινούν την πορεία τους στη λογοτεχνία με πιο βαριά θέματα –ιστορικού περιεχομένου, κοινωνικά δράματα, πολιτικά ντοκουμέντα–, με θέματα τέλος πάντων που απαιτούν το λιγότερο εκτενή έρευνα και μετά την καμπύλη τους φέρνουν στον νου (ιδίως αν έχουν ξεπεράσει τα εβδομήντα) τα όμορφα και αθώα χρόνια του δημοτικού. Ο Κιοσσές κάνει ακριβώς το αντίθετο. Φτάνει να φέρει στη μνήμη του εκείνες τις εποχές (που σαν σε οθόνη παρουσιάζονται μπροστά του) και δεν χρειάζεται την παραμικρή έρευνα να κάνει, δεν χρειάζεται να καταφύγει σε βαρύγδουπες αναλύσεις και σχόλια, δεν προσαρμόζεται καθόλου στο γενικό για την πεζογραφία δεδομένο. Αυτό εμένα ως αναγνώστη με εντυπωσιάζει και με ευχαριστεί, μου δίνει μια μικρή ώθηση και (όπως προανέφερα) κερδίζει και το χαμόγελό μου για τη μεγάλη του δυνατότητα στην έκλυση της γενικής και μαζικής αποδοχής. Ό,τι κάνει δηλαδή ο Κιοσές με το πρώτο του πεζογραφικό βιβλίο, γίνεται από άλλους συναδέλφους του προς το τέλος και της καριέρας τους, και της ζωής τους. Άρα, η ουσία είναι πως –και είμαι σίγουρος γι’ αυτό– η επόμενη κίνησή του θα κυμαίνεται πάντα σε βιωμένα εδάφη, σε εμπεριστατωμένα πεδία.

Τα πρωτοβρόχια
Σπύρος Κιοσσές
Μεταίχμιο
σ. 176
ISBN: 978-618-03-2995-7
Τιμή: 12,20€