Ο Τρίτος Νόμος και οι αξιοθρήνητοι

03:16 16/2/2025 - Πηγή: Τα Νεα

Η Χίλαρι Κλίντον ελεηνολόγησε τους υποστηρικτές του Τραμπ ως «αξιοθρήνητους», επειδή δεν συμμετείχαν στις διεργασίες της παγκοσμιοποίησης. Χειρότερη περιφρόνηση είχε επιφυλάξει ο Κάρολος Μαρξ στους εκλογείς του Λουδοβίκου Βοναπάρτη. Το 1848 ο ανιψιός του Ναπολέοντα εξελέγη ως ο πρώτος Πρόεδρος της Δεύτερης Γαλλικής Δημοκρατίας με 74% (της καθολικής ανδρικής ψήφου). Εγινε αυτοκράτορας  τέσσερα

χρόνια μετά. Ο Μαρξ εφηύρε για τους οπαδούς του Ναπολέοντος τον όρο λούμπεν προλεταριάτο. Δηλαδή: «τυχοδιωκτικά αποβράσματα της αστικής τάξης, αλήτες, απόστρατοι φαντάροι, πρώην κατάδικοι, δραπέτες, απατεώνες, τσαρλατάνοι,… πορτοφολάδες, ταχυδακτυλουργοί, χαρτοπαίκτες, προαγωγοί, μπορδελιάρηδες, χαμάληδες, γραφιάδες, λατερνατζήδες, ρακοσυλλέκτες, πλανόδιοι τροχιστές και γανωτήδες, ζητιάνοι…» (από την «18η Μπρυμαίρ»).

Για ποιον λόγο συνέπεσε η Κλίντον με τον Μαρξ; Συμφωνούσαν ότι οι ομάδες ενέπιπταν στον Τρίτο Νόμο της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας  του Carlo Cipolla: «Ηλίθιος ονομάζεται το άτομο του οποίου οι πράξεις προκαλούν ζημιές σε ένα άλλο άτομο ή σε μια ομάδα ατόμων, χωρίς το ίδιο να αποκομίζει κέρδη, ενώ πιθανά να υφίσταται ακόμη και ζημιές».

Για τους λούμπεν, ο Μαρξ είπε ότι δεν είχαν αντιληφθεί τον ρου της Ιστορίας. Η Κλίντον για τους αξιοθρήνητους θα επικαλείτο την ομοβροντία οικονομολόγων και στατιστικών αναλυτών ότι η συγκεκριμένη στάση υποσκάπτει τα ίδια τους μακροχρόνια συμφέροντα.

Στην περίπτωση του Ναπολέοντα, σύμφωνα με τον Μαρξ, η στήριξή τους επιβεβαίωσε τις επιλογές της μεγαλοαστικής τάξης. Κάτι τέτοιο έγινε και τώρα, αφού η πανηγυρική επικράτηση Τραμπ ήλθε μετά την σύμπηξη συμμαχίας με τους δισεκατομμυριούχους του 0,1%.  Οι μεγάλοι χαμένοι της παγκοσμιοποίησης συντάχθηκαν με τους μεγάλους κερδισμένους. Οταν, όπως είναι πιθανόν, διοχετευτούν τα έσοδα από δασμούς στις εισαγωγές στις ΗΠΑ για να χρηματοδοτηθούν περικοπές φόρων στους πλουσίους και στις μεγάλες επιχειρήσεις, η επιβεβαίωση του Τρίτου Νόμου θα είναι πλέον εκκωφαντική.

Πώς εξηγείται μια τόσο μαζική παραπλάνηση, αν όχι παράκρουση; Ενας λόγος, σίγουρα, είναι η διαχρονική σαγήνη των αφηγημάτων μηδενικού αθροίσματος: Αν αισθάνεσαι χαμένος, είναι επειδή κάποιος σε ξεγέλασε / εκμεταλλεύτηκε / κερδοσκόπησε εις βάρος σου. Τα περί συνεργειών, συνεργασιών και λοιπά κουραφέξαλα είναι για αιθεροβάμονες φιλελεύθερους, προοδευτικούς, αυτούς που στην Ελλάδα χαρακτηρίζουμε αθεράπευτα «Ποταμίσιους».

Ο δεύτερος και πιο πειστικός λόγος, όμως, είναι η ελπίδα ότι, αν κάποιος έχει διευθύνει αποτελεσματικά μια επιχείρηση, θα μπορεί να επαναλάβει την επιτυχία διευθετώντας τα προβλήματα της χώρας. Απλοϊκά: Αν έβγαλε λεφτά για πάρτη του, ας τον βάλουμε να διευθύνει τη χώρα, μπας και δούμε άσπρη μέρα.

Πριν από μερικά χρόνια στην Ανατολική Ευρώπη έψαχναν κυβερνήτες με την ίδια αγωνία που ο Βέγγος έψαχνε κάποιον που ήξερε από βέσπα:  «Ξέρεις από καπιταλιστική οικονομία; Προσλαμβάνεσαι!».

Αυτό το βλέπαμε με συγκατάβαση στα πρώτα βήματα της μετάβασης από τον υπαρκτό σοσιαλισμό. Το παρατηρούμε τώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο πρόεδρος εφαρμόζει το βιβλίο του, «The Art of the Deal»· ο κ. Μασκ αναδιαρθρώνει το Δημόσιο· το 0,1% συνωστίζεται στην Αυλή της εξουσίας.

Το 1994 ο νομπελίστας Πολ Κρούγκμαν έγραψε το δοκίμιο «Μια χώρα δεν είναι επιχείρηση», προκειμένου να αντικρούσει ακριβώς αυτή τη θεώρηση. Λέει: «το στέλεχος που κέρδισε ένα δισεκατομμύριο δολάρια συνήθως δεν είναι ο κατάλληλος άνθρωπος να συμβουλεύσει μια οικονομία των έξι τρισεκατομμυρίων». Πόσο μάλλον να τη διευθύνει…

Τριάντα χρόνια μετά, το στέλεχος κέρδισε $421 δισεκατομμύρια, η οικονομία έφτασε τα $29 τρισεκατομμύρια, το μήνυμα του Κρούγκμαν κατέληξε στα αζήτητα.

Ο Πλάτων Τήνιος είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά.