Gayl Jones: «Απαγορευμένα αντικείμενα»

01:09 27/9/2024 - Πηγή: Diastixo

Τη συγγραφέα Γκέιλ Τζόουνς τη γνωρίσαμε από το μυθιστόρημα Κορετζιντόρα, που κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος σε μετάφραση Αργυρώς Μαντόγλου. Πρόκειται για μια ξεχωριστή μορφή της αμερικανικής λογοτεχνίας. Το Κορετζιντόρα, που ήταν το πρώτο της βιβλίο, εκδόθηκε στην Αμερική το 1975 και έκανε μεγάλη αίσθηση στους λογοτεχνικούς κύκλους. Η ηρωίδα του βιβλίου, Ούρσα, τραγουδάει τα μπλουζ, ενώ υφίσταται επανειλημμένα σεξουαλική κακοποίηση και ρατσιστικές/σεξιστικές συμπεριφορές. H Τόνι Μόρισον, η οποία έκανε την επιμέλεια του βιβλίου, είχε δηλώσει ότι με το Κορετζιντόρα η Γκέιλ Τζόουνς αλλάζει το κομμάτι της λογοτεχνίας που αναφέρεται στη γυναίκα της μαύρης φυλής.

Τα Απαγορευμένα αντικείμενα (πρωτότυπος τίτλος The Birdcatcher) έρχονται σχεδόν μισόν αιώνα αργότερα, το 2022, και ενώ στο μεταξύ η συγγραφέας είχε παραμείνει για δύο δεκαετίες σιωπηλή. Προηγήθηκε το πολύ επιτυχημένο Palmares (2021), που ήταν υποψήφιο για το βραβείο Πούλιτζερ το 2022.

Στα Απαγορευμένα αντικείμενα αφηγήτρια είναι η συγγραφέας Αμάντα Γουόρντλοου, η οποία έχει εγκαταλείψει τον σύζυγό της και την κόρη τους, και ταξιδεύει στη Βραζιλία, όταν δέχεται μια πρόσκληση και πηγαίνει στην Ίμπιζα, όπου φιλοξενείται στο σπίτι των φίλων της, Έρνεστ και Κάθριν. Η Κάθριν είναι γλύπτρια με επιβαρυμένο ψυχιατρικό ιστορικό, η οποία έχει επανειλημμένα αποπειραθεί να σκοτώσει τον σύζυγό της, μπαινοβγαίνει σε ψυχιατρικά ιδρύματα και της έχει απαγορευτεί η χρήση συγκεκριμένων δυνητικά επικίνδυνων αντικειμένων: Γυαλί, πέτρα, νύχια, κλειδιά, τρυπάνια: πράγματα που δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω, απαγορευμένα αντικείμενα. Το έργο με το οποίο καταπιάνεται τώρα η Κάθριν είναι η Πτηνοπαγίδα (εξ ου και ο πρωτότυπος τίτλος του μυθιστορήματος), ένα γλυπτό που κατασκευάζει από αντικείμενα που βρίσκει τυχαία.

Η αφήγηση δεν είναι γραμμική, αποτελείται από αναδρομές, σπαράγματα σκέψεων των κύριων ηρώων, διαλογικά μέρη δευτερευόντων χαρακτήρων, όνειρα, όλα δοσμένα με διαυγή προφορικότητα που σχεδόν παραπέμπει σε θεατρικό κείμενο, χαρακτηριστικό που υπήρχε και στο Κορετζιντόρα.

Η Κάθριν έχει μια φλογερή και ασταθή προσωπικότητα, συμβατή τόσο με την καλλιτεχνική της φύση όσο και με την ψυχική της νόσο. Ακόμα και οι δολοφονικές απόπειρες κατά του Έρνεστ περιέχουν έμπνευση και αυτοσχεδιασμό, σαν πραγματικά έργα τέχνης. Κάθε φορά που η Κάθριν επιχειρεί κάτι είναι καινούργιο, σαν να έχει έμπνευση. Στην αρχή χρησιμοποιούσε πάντα μαχαίρια, έπειτα τα απαγορεύσαμε, όχι μόνο τα αληθινά αλλά και τα πλαστικά. Τώρα αναγκάζεται να αυτοσχεδιάζει. Το θυμικό της μεταβάλλεται ταχέως, είναι σαν η ίδια να αλλάζει πρόσωπα, πότε είναι μια δυναμική και παθιασμένη με την τέχνη γυναίκα, πότε ένα κακομαθημένο κορίτσι, άλλοτε μια διαβολική μαύρη στρίγκλα, άλλοτε μια στοργική φίλη ή μια περιποιητική σύζυγος. Αυτή η ευμετάβλητη προσωπικότητά της δημιουργεί μια συνεχή ένταση μεταξύ των τριών συγκατοίκων. Ο Έρνεστ βρίσκεται διαρκώς υπό την απειλή μιας επόμενης απόπειρας κατά της ζωής του, ενώ η Αμάντα είναι σε επιφυλακή για να προλαβαίνει τις εξελίξεις.

{jb_quote}Η Τζόουνς υπογράφει άλλο ένα πολύ ώριμο και σύγχρονο μυθιστόρημα που κυλάει γρήγορα, αφήνοντας στον αναγνώστη απορίες και δεύτερες σκέψεις, όπως κάθε σημαντικό έργο μυθοπλασίας.{/jb_quote}

Το παρελθόν της Αμάντα παρεμβάλλεται με την περιγραφή στιγμών από το ταξίδι της στη Βραζιλία και την ερωτική σχέση με τον Ενσιναντέλο, έναν άντρα με ένα σπάνιο νόσημα που του έχει προκαλέσει αποχρωματισμό του κάτω ημιμορίου του σώματος, με αποτέλεσμα να είναι μαύρος εξ ολοκλήρου από τον αφαλό και πάνω και λευκός στο κάτω μέρος, με τον κόσμο να αναρωτιέται τι είδους συμβολισμός είναι αυτός, ποια είναι η μεταφορά. Ο Ενσιναντέλο καταφέρνει να θεραπεύσει ένα δερματικό πρόβλημα που έχει η Αμάντα, μια περιοχή με φολίδες στην πλάτη της. Μοιάζει αυτός ο άντρας θεόσταλτος, γεννημένος με χάρισμα: Όταν ήταν μωρό ακόμα, μια σταλιά μωρό που μπουσουλούσε, άγγιξε την πληγή κάποιου και τη γιάτρεψε.

Η αντιστικτική παρεμβολή διηγήσεων από το παρελθόν της Αμάντα και της Κάθριν, με δευτερεύοντα πρόσωπα, όπως ο Ενσιναντέλο και η μητέρα του, η εικαστικός Ζιλέτ και η κόρη της Τάτουμ, φωτίζει τις ηρωίδες, καθώς τις βλέπουμε μόνες τους, χωρίς την αλλοπρόσαλλη συνύπαρξή τους στο παρόν. Σε ολόκληρο το βιβλίο, η Τζόουνς δείχνει να ενδιαφέρεται περισσότερο για την αλληλεπίδραση των δύο γυναικών μέσα στη συνθήκη της συγκατοίκησης, ενώ ο Έρνεστ είναι μάλλον ένας καταλύτης που πυροδοτεί τις μεταπτώσεις του θυμικού της Κάθριν. Επιπρόσθετα, μεταξύ των τριών υπάρχει ένας υποφώσκων ερωτισμός που ισοπεδώνεται από τις σποραδικές εκρήξεις και τις βίαιες απόπειρες της Κάθριν εναντίον του Έρνεστ. Μοιραία, η όποια συντροφικότητα μεταξύ του Έρνεστ και της Αμάντα είναι καταδικασμένη. Η συνύπαρξη των δύο γυναικών είναι επίσης προβληματική, με εναλλαγές αγάπης και εχθρότητας. Προς το τέλος του βιβλίου, ένα μικρό κομμάτι περιγράφει πολύ καθαρά την αμφίθυμη στάση της Κάθριν απέναντι στην Αμάντα: Η Αμάντα κάθεται απέναντί μου. Το ένα μάτι της είναι μεγαλύτερο από το άλλο. Στο ένα κάθεται ένας άγγελος, στο άλλο ένας διάβολος. Μήπως αυτός είναι ο λόγος που πάντα τη συμπαθούσα;

Το βιβλίο θίγει μια πληθώρα θεμάτων, όπως τη θέση των γυναικών μέσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία που τις υποβιβάζει και τις εμποδίζει να εκφραστούν δημιουργικά, την ανταγωνιστικότητα μεταξύ των ίδιων των γυναικών στην προσπάθειά τους να κατακτήσουν έναν άντρα, μια καριέρα ή και πιο απλές, καθημερινές απολαύσεις, τη δυσκολία που παρουσιάζει η φροντίδα και υποστήριξη ατόμων με ψυχική νόσο, την αντισυμβατική φύση των καλλιτεχνών και των συγγραφέων που τους ωθεί να απομακρυνθούν από μια κοινότοπη και βολεμένη καθημερινότητα και να αναζητήσουν ορίζοντες έμπνευσης σε άγνωστα μέρη, πραγματοποιώντας τις συχνά υπέρμετρες φιλοδοξίες τους. Το όνειρό μου δεν είναι ταπεινό,λέει η εικαστικός Ζιλέτ. […] Θα ήθελα να είμαι τουλάχιστον η καλύτερη της γενιάς μου.

Το βιβλίο της Γκέιλ Τζόουνς είναι ένα ψυχογράφημα δοσμένο με τη δραματουργική ακρίβεια ενός θεατρικού κειμένου, θα μπορούσε εύκολα να μεταγραφεί σε θεατρικό έργο. Η Τζόουνς υπογράφει άλλο ένα πολύ ώριμο και σύγχρονο μυθιστόρημα που κυλάει γρήγορα, αφήνοντας στον αναγνώστη απορίες και δεύτερες σκέψεις, όπως κάθε σημαντικό έργο μυθοπλασίας. Για τις μεταφράσεις και των δύο βιβλίων της συγγραφέα αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στην Αργυρώ Μαντόγλου, που μας έδωσε κείμενα ζωντανά και ανάγλυφα. Μακάρι σύντομα να δούμε να κυκλοφορεί στα ελληνικά και το Palmares.

Απαγορευμένα αντικείμενα
Gayl Jones
Mετάφραση: Αργυρώ Μαντόγλου
Κλειδάριθμος
288 σελ.
ISBN 978-960-645-489-9
Τιμή €16,60