«Για τα 51 συναπτά έτη παρουσίας του Γιάννη Βασιλακάκου στα γράμματα» της Μπάρμπαρα Τζόνσον

22:44 19/9/2024 - Πηγή: Diastixo

Ο Γιάννης Βασιλακάκος μετανάστευσε σε εφηβική ηλικία (14 ετών) στην Αυστραλία με την οικογένειά του, το 1965, κι εγκαταστάθηκε στη Μελβούρνη, έχοντας τελειώσει την Α’ Γυμνασίου στην Ελλάδα. Γράφτηκε στη Β’ τάξη του αυστραλιανού γυμνασίου και τελείωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο τότε Moreland High School. Εργασιομανής και μελετηρός, μέσα σ’ έναν χρόνο μαθαίνει ικανοποιητικά την αγγλική γλώσσα, γράφοντας τις καλύτερες εκθέσεις στην τάξη του. Λίγο πριν ολοκληρώσει

τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τον καλεί η καθηγήτριά του των Αγγλικών για να του ανακοινώσει ότι δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία ότι θα γίνει συγγραφέας και ότι θα διαβάζεται από όλους.

Στο μεταξύ, ο Γιάννης Βασιλακάκος συνεχίζει όχι μόνο να γράφει πυρετωδώς, αλλά και να δημοσιεύει διάφορα κείμενά του (κυρίως λογοτεχνικά) σε ομογενειακά έντυπα. Αυτό που εκπλήσσει όμως είναι το πρωτοφανές γεγονός ότι παρόλο που ζει σε μια αγγλόφωνη χώρα, χάρη στο ταλέντο του από πολύ νωρίς στη συγγραφική του καριέρα κατορθώνει και τραβά την προσοχή των ιθυνόντων του λογοτεχνικού κι εκδοτικού χώρου της δεύτερης πατρίδας του. Εξού και θα ήθελα να εστιάσω εδώ, εν συντομία, στα σημαντικότερα highlights του Βασιλακάκου ως αγγλόφωνου και δίγλωσσου συγγραφέα, καθώς και στη συμβολή του στα αυστραλιανά γράμματα και την πολυπολιτισμική λογοτεχνία γενικότερα.

Το 1972 ο μεγάλος αυστραλιανός εκδοτικός οίκος Gold Star στη Μελβούρνη τού προσφέρει συμβόλαιο, προκειμένου να αποκτήσει τα συγγραφικά δικαιώματα για την αγγλική έκδοση του μυθιστορήματός του Ποτέ στην Ανάσταση, που δημοσιεύεται σε συνέχειες στην ελληνική εφημερίδα της Μελβούρνης Ελλάδα – Greek Times. Πρόκειται για πρωτοφανές γεγονός στα λογοτεχνικά κι εκδοτικά χρονικά, όχι μόνο της Αυστραλίας αλλά και διεθνώς. Κι αυτό διότι ο συγγραφέας είναι μόλις 20 ετών και οι υπεύθυνοι του εκδοτικού οίκου, παρόλο που δεν έχουν διαβάσει το μυθιστόρημα αλλά μόνο την αγγλική του περίληψη, του προσφέρουν αμέσως συμβόλαιο για την αγγλική έκδοσή του, έχοντας μείνει καταγοητευμένοι από την πλοκή και το σασπένς της υπόθεσης.

Εν συνεχεία, το 1980 ο Γιάννης Βασιλακάκος κερδίζει πρώτο βραβείο σε παναυστραλιανό διαγωνισμό του ομογενειακού θιάσου Μελβούρνης «Λαϊκή Σκηνή» για το δίγλωσσο μονόπρακτό του Η ταυτότητα, το οποίο θίγει το καυτό για την τότε εποχή πρόβλημα διγλωσσίας και διατήρησης της ελληνικής ταυτότητας των Ελληνοαυστραλόπουλων. Το 1981 το έργο ανεβαίνει στη σκηνή από τον ίδιο θίασο, παίζεται σε όλη την Αυστραλία κάνοντας εκατοντάδες παραστάσεις και προσελκύοντας χιλιάδες θεατές. Το 1982 το έργο εκδίδεται από τον αθηναϊκό εκδοτικό οίκο Gutenberg σε 3.000 αντίτυπα και γίνεται αμέσως μπεστ σέλερ στην Αυστραλία, πουλώντας 500 αντίτυπα κάθε εβδομάδα. Το 1986 επανεκδίδεται, σε επιπλέον 3.000 αντίτυπα, αφού το βιβλίο έχει μπει πλέον στη διδακτική ύλη της αυστραλιανής δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά και στα ελληνικά σχολεία της ομογένειας, όπου διδάσκεται επί σειρά ετών. Θεωρείται δε ως το πιο δημοφιλές πολυπολιτισμικό (δίγλωσσο) θεατρικό έργο στα εκπαιδευτικά χρονικά της Αυστραλίας.

Αναγνωρίζοντας το ταλέντο του, η αυστραλιανή κυβέρνηση –μέσω του Literature Board of the Australia Council– αρχίζει να τον επιβραβεύει με μια σειρά συγγραφικών χορηγιών για μια περίοδο 17 ετών (1982-1999). Προκειμένου να γράφει στη μητρική του γλώσσα (πεζογραφία, θέατρο), αλλά και να μεταφράζει δικά του έργα στα αγγλικά και έργα Αυστραλών συγγραφέων στα ελληνικά. Τέλος, η αναγνώριση του Βασιλακάκου από την αυστραλιανή κυβέρνηση επισφραγίζεται, όταν καλείται επίσημα να συμμετάσχει ως συνιδρυτικό μέλος της Αυστραλιανής Πολυπολιτισμικής Λογοτεχνίας το 1983.

{jb_quote} Με το πολυδιάστατο έργο του είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους πρωτοπόρους και πρωταγωνιστές του πολυπολιτισμού στην Αυστραλία. {/jb_quote}

Το 1985 ο Γιάννης Βασιλακάκος επανέρχεται στο αυστραλιανό λογοτεχνικό προσκήνιο με την αγγλική έκδοση του βιβλίου του The Shipwreck oft he SOS – Profile of Tyranny (Dezsey Publications, Αδελαΐδα). Πρόκειται για τη μετάφραση του μυθιστορήματός του Ναυάγησε το SOS, που κυκλοφόρησε από τον αθηναϊκό εκδοτικό οίκο Σείριο τον Σεπτέμβριο του 1974, δυο μήνες πριν από την πτώση της δικτατορίας. Η αγγλική έκδοση, ωστόσο, περιλαμβάνει κι ένα επιπλέον πεζογράφημα (Προφίλ τυραννίας), το οποίο παραμένει ακόμη αμετάφραστο και άγνωστο στην ελληνική γλώσσα. Θέμα του βιβλίου είναι η καταπίεση και λογοκρισία κατά την επτάχρονη περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα (1967-1974). Λόγω της επικαιρότητας –και όχι μόνο– για μια ακόμη φορά μεγάλα αυστραλιανά ΜΜΕ ασχολούνται με το βιβλίο. Χαρακτηριστικό π.χ. είναι το δημοσίευμα του George Megalogenis με τίτλο «Play revives a turbulent time» («Θεατρικό έργο ξαναζωντανεύει μια ταραχώδη περίοδο») στη μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα The Sun Weekend (18-10-1986). Εγκωμιαστική κριτική δημοσιεύει, επίσης, και η κριτικός Helen Allan στο λογοτεχνικό περιοδικό Outrider (Δεκέμβριος 1985), χαρακτηρίζοντας το έργο ως «[…] μια πολύτιμη προσθήκη στην παρακαταθήκη της νεοελληνικής λογοτεχνίας των Αυστραλών [αφού] κανείς δεν μπορεί να διαβάσει αυτό το απατηλά και φαινομενικά απλό βιβλίο και να μη συγκλονιστεί βαθύτατα». Αλλά και ο Leonid Trett γράφει πολύ θετικά για το βιβλίο στο περιοδικό News Digest – International (Σεπτ.-Νοέμ. 1985). Το βιβλίο συμπεριλαμβάνεται στον «οδηγό» με τα καλύτερα βιβλία, τον οποίο επιμελείται η κορυφαία Αυστραλή κριτικός Helen Daniel, με τίτλο The Good Reading Guide (McPhee Gribble, Μελβούρνη 1989).

Σταθμό στη συγγραφική καριέρα του Γιάννη Βασιλακάκου στην Αυστραλία αποτελεί, αναμφίβολα, και η αγγλική έκδοση του πολύκροτου μυθιστορήματός του The Set-Up (Black Pepper, 1996), που βασίζεται στην ελληνική έκδοση Το κόλπο (2η έκδοση, Κέδρος, 2002). Θέμα του βιβλίου είναι το περιβόητο ελληνικό σκάνδαλο των συντάξεων του Σίδνεϊ το 1978, που συντάραξε τον ελληνισμό της Αυστραλίας αλλά και την αυστραλιανή κοινή γνώμη γενικότερα. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό θρίλερ, που διερευνά τις προϋποθέσεις της μεταναστευτικής εμπειρίας. Ο Άγγλος κριτικός Philip Grundy επισημαίνει πως «Το κόλπο έχει τη δυνατότητα να γίνει για την αυστραλιανή λογοτεχνία ό,τι είναι το Κατηγορώ για τη γαλλική ή το 1984 για την αγγλική λογοτεχνία». Με το βιβλίο αυτό ασχολούνται πολλοί ακαδημαϊκοί, μελετητές, κριτικοί και δημοσιογράφοι, ενώ γίνονται πολλές εκπομπές και αφιερώματα στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τον Τύπο, στην Αυστραλία αλλά και στην Ελλάδα.

Θα ήταν σοβαρή παράλειψη αν στην αγγλόφωνη εκδοτική παραγωγή του Βασιλακάκου δεν αναφέραμε και τη συλλογή διηγημάτων του In Chloe’s Secret Parts – and Other Portents and Monsters (Papyrus Press, 2015) –ελληνική έκδοση Στης Χλόης τα απόκρυφα και άλλα σημεία και τέρατα, εκδ. Λογοσοφία, 2007–, μεγάλο μέρος της οποίας ασχολείται με μεταναστευτικά θέματα. Ενδεικτικές είναι οι επαινετικές κριτικές της Ann Williams και του Κώστα Πλαστήρα.

Η έγκυρη Αυστραλή δημοσιογράφος Zelda Cawthorne, στο ολοσέλιδο αφιέρωμά της στον Γιάννη Βασιλακάκο με τίτλο «Greek writer bears our gifts» («Έλληνας συγγραφέας κομίζει τα δώρα μας») στο λογοτεχνικό ένθετο της εφημερίδας Herald-Sun (13-1-1996), όπου εκθειάζει το σημαντικό έργο και την προσωπικότητα του συγγραφέα, μεταξύ άλλων επισημαίνει: «Αν και ο Βασιλακάκος […] μετανάστευσε στην Αυστραλία σε ηλικία 14 ετών, έχει κερδίσει ένα διεθνές αναγνωστικό κοινό». Αυτή η επισήμανση επιβεβαιώνεται πλέον αδιαμφισβήτητα με την έκδοση του πιο πρωτοποριακού, ίσως, βιβλίου του Βασιλακάκου, με τίτλο Christos Tsiolkas: The Untold Story – His Life and Work (Conor Court Publishing, 2013) – ελληνική έκδοση Χρήστος Τσιόλκας: Η Άγνωστη Ιστορία – Η ζωή και το έργο του, εκδ. Οδός Πανός, 2015. Πρόκειται για την πρώτη εγκεκριμένη (από τον βιογραφούμενο) βιογραφία-μελέτη του Χρήστου Τσιόλκα, του δημοφιλέστερου, πολυβραβευμένου και πολυδιαβασμένου ελληνικής καταγωγής συγγραφέα της Αυστραλίας, που βλέπει το φως της δημοσιότητας. Το εν λόγω βιβλίο όχι μόνο εδραιώνει το κύρος και τη φήμη του Βασιλακάκου στον αγγλόφωνο χώρο, αλλά αυτή τη φορά την εκτινάσσει στα ύψη διεθνώς. Κι αυτό διότι πλήθος μελετητών της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας (κυρίως του αγγλόφωνου κόσμου) χρησιμοποιούν το βιβλίο του αυτό ως βασικό και αναντικατάστατο εργαλείο και έργο αναφοράς, καθιστώντας τον συγγραφέα του απ’ τους επιδραστικότερους στον χώρο των Gender Studies. Και μόνο μια σύντομη ενδεικτική ματιά στον κατάλογο της διεθνούς βιβλιογραφίας επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές.

Ο Γιάννης Βασιλακάκος, ως δίγλωσσος συγγραφέας, με το πολυδιάστατο έργο του είναι αδιαμφισβήτητα ένας από τους πρωτοπόρους και πρωταγωνιστές του πολυπολιτισμού στην Αυστραλία και τιμά τόσο τα ελληνικά γράμματα όσο και την αυστραλιανή λογοτεχνία.

[Η Barbara Johnson είναι φιλελληνίστρια και βιβλιοθηκονόμος, υπεύθυνη των συλλογών ελληνόγλωσσων βιβλίων των Βιβλιοθηκών Merri-bek της Μελβούρνης. Το παραπάνω κείμενο βασίζεται σε ανακοίνωσή της που παρουσιάστηκε σε τιμητική εκδήλωση για τα 51 χρόνια του συγγραφέα Γιάννη Βασιλακάκου στα γράμματα. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τις Βιβλιοθήκες Merri-bek και την Ιερά Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας στις 27-8-2024, στη Μελβούρνη.]