Ιda Μlakar Črnič: συνέντευξη στη Βίκυ Πορφυρίδου

22:26 4/2/2025 - Πηγή: Diastixo

Η Ίντα Μλακάρ Σερνίκ είναι Σλοβένα συγγραφέας και προϊσταμένη στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Λιουμπλιάνα. Έχει εκδώσει περισσότερα από δέκα παιδικά βιβλία. Το Εδώ κοντά είναι το πρώτο βιβλίο της που κυκλοφορεί στα ελληνικά, από τις Εκδόσεις Βακχικόν, και μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Το βιβλίο σας Εδώ κοντά μεταφράστηκε πρόσφατα στα ελληνικά. Πώς αισθάνεστε που τα παιδιά στην Ελλάδα έχουν πλέον την ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία σας;

Είμαι πολύ χαρούμενη που η ιστορία του αόρατου και

άγνωστου κοριτσιού –που δεν έχει όνομα, φίλους, ούτε δικό της χώρο– θα διαβαστεί και θα συζητηθεί από παιδιά στην Ελλάδα. Το βιβλίο έχει ήδη ταξιδέψει σε διάφορες ηπείρους και κάθε νέα μετάφραση μου δίνει ελπίδα. Εύχομαι τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες να το αγκαλιάσουν και να το κάνουν δικό τους. Αυτό που θα ήθελα είναι όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι να συζητήσουν τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο – μετανάστευση, φτώχεια, καταναλωτισμός, ανταγωνισμός, αγάπη για τον εαυτό, τέχνη, προκαταλήψεις. Όλα αποτελούν μέρος της πραγματικότητας που βιώνουν τα παιδιά σήμερα. Το καθένα από αυτά προσκαλεί σε συζήτηση και προβληματισμό για το πώς μπορούμε να συνυπάρχουμε, παρά τις διαφορές μας.

Τι σας ενέπνευσε να γράψετε την ιστορία αυτή; Τι θα θέλατε να μάθουν και να νιώσουν τα παιδιά διαβάζοντάς την;

Η πρωταγωνίστρια του βιβλίου παρουσιάζεται μέσα από τις προκαταλήψεις της αφηγήτριας, μιας «πριγκίπισσας της τάξης», η οποία κάνει εικασίες για εκείνη και την κρίνει χωρίς να τη γνωρίζει πραγματικά. Μέσα από τον μονόλογό της, παρακολουθούμε την εσκεμμένη απόρριψη και περιφρόνηση της νέας συμμαθήτριάς της. Θα ήθελα οι νέοι αναγνώστες να αναγνωρίσουν τη λεκτική βία και τη ρητορική μίσους της αφηγήτριας, αλλά και τη θέση των ενηλίκων, οι οποίοι αναγνωρίζουν την ανθρώπινη αξία του αθόρυβου κοριτσιού μόνο όταν εκείνο απουσιάζει. Οι ενήλικες έχουν καθοριστικό ρόλο στο να διαμορφώνουν κρίσεις που πληγώνουν, αλλά και στο να κατευθύνουν τη συζήτηση για τέτοιες καταστάσεις. Το να νιώσουμε τη μοίρα όσων ζουν διαφορετικά από εμάς είναι μια ευκαιρία να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα του κόσμου. Μερικά παιδιά ζουν σε ασφαλή περιβάλλοντα, προστατευμένα από την πραγματικότητα, την οποία αγγίζουν μόνο μέσα από την τέχνη – λογοτεχνία, κινηματογράφο, θέατρο, κόμικ, ζωγραφική. Η ιστορία του αόρατου κοριτσιού φωτίζει το πρόβλημα των τειχών και των ορίων που χτίζουμε στο μυαλό μας, για να περικλείσουμε τον εαυτό μας από έναν κόσμο που μας φαίνεται ακατανόητος ή διαφορετικός. Η γλώσσα είναι επίσης ένα σύνορο του κόσμου μας. Υπάρχουν όμως και άλλες γλώσσες, όπως η τέχνη, η μουσική ή ο χορός. Ο Σλοβένος εικονογράφος Πίτερ Σκέρελ, με την ευαίσθητη εικαστική του έκφραση, αφηγήθηκε την ιστορία με έναν καθολικό και συμβολικό τρόπο, προσφέροντάς μας την ευκαιρία να έρθουμε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα στην οποία ζούμε και να αναλογιστούμε τον ρόλο μας σε αυτήν.

{jb_quote} Η αισθητική της γλώσσας είναι πολύ σημαντική. {/jb_quote}

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τη διαδικασία συγγραφής; Ξεκινάτε με ένα συγκεκριμένο θέμα, χαρακτήρα ή ίσως ένα μήνυμα που θέλετε να περάσετε;

Θα ήταν δύσκολο να γενικεύσω τα βασικά χαρακτηριστικά της δημιουργικής μου διαδικασίας, καθώς αυτή ποικίλλει ανάλογα με τα θέματα, τις οπτικές γωνίες και τα μηνύματα. Εκείνο που με κινητοποιεί είναι ο τρόπος που αφηγούμαι ιστορίες. Πιστεύω ότι η λογοτεχνική τέχνη, όπως και οι υπόλοιπες τέχνες, απευθύνεται πρώτα απ’ όλα στη συναισθηματική, βιωματική και αξιακή μας ανταπόκριση. Η βάση της λογοτεχνίας, κατά τη γνώμη μου, είναι η χρήση της γλώσσας για να διεγείρουμε συναισθήματα μέσω ηχητικών εικόνων και νοημάτων. Για μένα, η γλώσσα είναι το ίδιο υλικό που είναι η πέτρα ή ο πηλός για έναν γλύπτη, ο ήχος για έναν μουσικό ή η κίνηση για έναν χορευτή. Είναι εύπλαστη, ευέλικτη, μελωδική και ρυθμική, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε νέες έννοιες, να παίξουμε, να εξερευνήσουμε και να κάνουμε αμέτρητους συνδυασμούς. Στη σύγχρονη λογοτεχνία για νέους, η έμφαση δίνεται περισσότερο στην ιστορία και λιγότερο στην εξερεύνηση της γλωσσικής έκφρασης. Η αισθητική της γλώσσας είναι πολύ σημαντική κατά τη γνώμη μου. Θα ήθελα μια μικρή ιστορία να μοιάζει με ένα εικονογραφημένο βιβλίο, σχεδόν σαν ποίημα.

Ως άτομο που συνεργάζεται στενά με παιδιά, πώς επηρεάζουν οι αντιδράσεις τους τις ιστορίες σας;

Για σχεδόν τρεις δεκαετίες, μεγάλο μέρος της δουλειάς μου ως βιβλιοθηκονόμου νεολαίας στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Λιουμπλιάνα ήταν αφιερωμένο στη βιβλιοπαιδαγωγική, δηλαδή στη διάθεση ποιοτικών αναγνωσμάτων για παιδιά και οικογένειες. Η συγγραφή ήταν μια λογική συνέχεια αυτής της πορείας. Η ζωντανή επαφή ανάμεσα στα βιβλία και το αναγνωστικό κοινό είναι πολύ σημαντική για μένα και μου δίνει βαθιά χαρά. Είμαι πεπεισμένη ότι ένας/μια συγγραφέας πρέπει να διαβάζει πολλά βιβλία παιδικής λογοτεχνίας, καθώς έτσι αποκτά μια ευρύτερη εικόνα και έμπνευση για τις μορφές, τα θέματα και τις σύγχρονες προσεγγίσεις στη λογοτεχνία για νέους. Ωστόσο, αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Αν η ανάγνωση δεν οδηγεί σε ανταλλαγή απόψεων, σε συζήτηση, σε προβληματισμό που διευκρινίζει τις διαφορετικές οπτικές των (νέων) αναγνωστών, μπορεί να γίνει μια μοναχική πράξη. Γι’ αυτό πιστεύω ότι η συγγραφή και η ανάγνωση πρέπει να οδηγούν σε διάλογο και δημιουργικότητα. Στις παρουσιάσεις των βιβλίων μου συναντώ πολλά παιδιά και νέους, αλλά και τους ενήλικες συνοδούς τους, γονείς, παιδαγωγούς και εκπαιδευτικούς. Συζητώ μαζί τους και συχνά με εκπλήσσει το πόσο καλά κατανοούν και ανταποκρίνονται στα θέματα που θίγουν τα βιβλία μου. Αυτές οι συναντήσεις με βοηθούν να αντιληφθώ ότι σκέφτονται πολύ και αναζητούν απαντήσεις στις σύγχρονες προκλήσεις.

Πώς βλέπετε τον ρόλο της παιδικής λογοτεχνίας στον σημερινό κόσμο και τι συμβουλές θα δίνατε σε επίδοξους συγγραφείς, που θέλουν να συνδεθούν με νέους αναγνώστες;

Η παιδική και νεανική λογοτεχνία δεν είναι υποείδος της λογοτεχνίας για ενήλικες· είναι μια ξεχωριστή και ολοκληρωμένη μορφή λογοτεχνίας για αναγνώστες διαφόρων ηλικιών. Αν μάλιστα είναι ποιοτική, αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο. Δεν πιστεύω ότι η παιδική και νεανική λογοτεχνία αφορά μόνο τα παιδιά και τους νέους. Το πρώτο βιβλίο ενός παιδιού, ένα εικονογραφημένο βιβλίο που διαβάζεται από τους ενήλικες στα μικρά παιδιά, απευθύνεται και στους δύο ταυτόχρονα. Η ανάγνωση μιας καλής ιστορίας μπορεί να βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τα θέματα της εφηβείας και τις σχέσεις μεταξύ συνομηλίκων, αλλά και γενεών. Θα πρότεινα στους συγγραφείς να μην υποτιμούν τους νέους αναγνώστες τους και να ασχολούνται με καθολικά ανθρώπινα θέματα. Να είναι γενναίοι και να μη θέτουν όρια στον εαυτό τους, απευθυνόμενοι σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό.

Σήμερα τα παιδιά προτιμούν την τεχνολογία από την ανάγνωση. Σας ανησυχεί αυτό; Πώς μπορούμε να εμπνεύσουμε τον ενθουσιασμό των νέων για την ανάγνωση;

Ίσως θα έπρεπε να αντιστρέψουμε το ερώτημα. Σήμερα, οι ενήλικες προτιμούν την τεχνολογία από την ανάγνωση. Πρέπει να ανησυχούμε γι’ αυτό; Πώς μπορούμε να ενθουσιάσουμε τους ενήλικες για την ανάγνωση λογοτεχνίας; Δεν πιστεύω ότι μπορούμε να εμπνεύσουμε τα παιδιά να διαβάζουν αν δεν έχουν πρότυπα ανάγνωσης, αν οι ενήλικες γύρω τους δεν διαβάζουν κι εκείνοι. Δυστυχώς, οι ενήλικες διαβάζουν ολοένα και λιγότερο. Κάποτε, η βιβλιοθήκη ήταν αναπόσπαστο στοιχείο του σαλονιού, κάτι για το οποίο ήμασταν περήφανοι. Η οικογενειακή βιβλιοθήκη ήταν κοινός τόπος. Αυτή ήταν και η κοινωνική και αναγνωστική ατμόσφαιρα της δικής μου παιδικής ηλικίας. Σήμερα, αντί για βιβλιοθήκες, γιγάντιες οθόνες κυριαρχούν στα σαλόνια. Αν θέλουμε οι νέοι να διαβάζουν, τα βιβλία πρέπει να τους απευθύνονται παντού – στο σπίτι, στο νηπιαγωγείο, στο σχολείο, στις διάφορες δραστηριότητές τους. Η ανάγνωση και η εκπαίδευση νέων αναγνωστών θα έπρεπε να είναι κεντρικό ζήτημα για την κοινωνία στο σύνολό της. Η προώθηση καλών βιβλίων και ενδιαφερόντων συγγραφέων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα όχι μόνο για τους εκδοτικούς οίκους και τους/τις βιβλιοθηκονόμους, αλλά και για τα ΜΜΕ, ώστε να προσεγγιστεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό.

Εδώ κοντά
Ίντα Μλακάρ Σερνίκ
εικονογράφηση: Πίτερ Σκέρελ
μετάφραση: Βίκυ Πορφυρίδου
Εκδόσεις Βακχικόν
σ. 30
ISBN: 978-618-231-128-8
Τιμή €10,60