Μάρκος Κρητικός: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

01:09 27/9/2024 - Πηγή: Diastixo

Ο Μάρκος Κρητικός γεννήθηκε στη Χίο το 1968. Κατάγεται από την Τήνο και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε τοπογράφος μηχανικός και εργάστηκε 3.421 μέρες στον τραπεζικό τομέα. Έχει γράψει τα αστυνομικά μυθιστορήματα: Απιστία μετά φόνου (Νεφέλη, 2013), Άρση απαγορευτικού (Νεφέλη, 2014), Δεύτερη εκτέλεση (Νεφέλη, 2016), Κάνε τον σταυρό σου (Νεφέλη, 2018) και Το μπλουζ της πεταλούδας

(Μεταίχμιο, 2021). Είναι συντάκτης της στήλης για την αστυνομική λογοτεχνία στο ηλεκτρονικό περιοδικό Ο αναγνώστης. Το πρόσφατο μυθιστόρημά του Ο αναρχικός τραπεζικός, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Πώς ξεκινά η προετοιμασία της συγγραφής ενός βιβλίου;

Δεν μου είναι εύκολο να το περιγράψω, γιατί δεν γνωρίζω πότε ακριβώς ξεκινάει αυτή η διαδικασία. Έξι μήνες περίπου μετά το τελευταίο βιβλίο μου –μια απαραίτητη για μένα περίοδος αποφόρτισης– αρχίζω να κάνω σκέψεις για το επόμενο. Κάποια στιγμή, οι σκέψεις αυτές κατασταλάζουν σε μια κεντρική ιδέα, που μπορεί να είναι μια καθοριστική σκηνή της ιστορίας ή έστω ένα απλό στιγμιότυπο. Τότε αρχίζω να φτιάχνω ένα προσχέδιο-σκελετό, το οποίο σταδιακά πλαισιώνεται από τα κύρια και δευτερεύοντα μυθιστορηματικά πρόσωπα, καθώς και από γεγονότα που εξυπηρετούν κάποιες εκδοχές τής ακόμα αδιαμόρφωτης πλοκής. Κάπως έτσι ολοκληρώνεται η φάση της προετοιμασίας, στην οποία τίποτα δεν είναι οριστικό ή δεσμευτικό, διότι το προσχέδιο αυτό εξελίσσεται παράλληλα με τη συγγραφή και διατηρεί μια δυναμική σχέση με την ιστορία, μέχρι την ολοκλήρωσή της.

Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί το μυθιστόρημα Ο αναρχικός τραπεζικός;

Να περιγράψω το πώς η συσσώρευση αρνητικών συναισθημάτων ως συνέπεια χρόνιας καταπίεσης και αλλεπάλληλων συμβιβασμών, σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, μπορεί σε ανύποπτη στιγμή να προκαλέσει οξεία συναισθηματική και ηθική κρίση και να οδηγήσει έναν συνηθισμένο άνθρωπο στη φυγή από τις ηθικές και κοινωνικές συμβάσεις του πρότερου βίου του. Πρόκειται για ένα θέμα που έχει εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Ο τίτλος είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;

Μου άρεσε η ακραία αντίθεση τραπεζικού και αναρχικού. Συμβολίζει τη μεγάλη αλλαγή που συντελέστηκε στον ψυχισμό του πρωταγωνιστή, ώστε από προσηνής τραπεζικός υπάλληλος να περάσει στην παρανομία. Επίσης, όπως στον Αναρχικό τραπεζίτη του Φερνάντο Πεσόα –όπου σαφώς παραπέμπει ο τίτλος– υπέρτατο αγαθό ενός αναρχικού θεωρείται η απόλυτη ελευθερία, έτσι και ο ήρωάς μου κάνει το μεγάλο άλμα προς μια ελευθερία χωρίς όρους και καλείται να διαχειριστεί τα νέα δεδομένα στη ζωή του.

Από πού προέρχεται η απέχθειά του για τον χώρο εργασίας του;

Γνωρίζοντας εκ των έσω τις πρακτικές που ακολουθούν οι τράπεζες, δεν πιστεύει στην κοινωνική τους προσφορά και κατακρίνει την ανίερη συμμαχία τους με την εκάστοτε κυβέρνηση σε βάρος του λαού. Έτσι, απεχθάνεται τη δουλειά του, γιατί οι τράπεζες «πουλάνε την ελπίδα με καπέλο σε όσους την έχουν χάσει» και έχει ενοχές που εργάζεται σε μια «εταιρεία νόμιμης τοκογλυφίας, υπηρετώντας τα συμφέροντα μεγαλόσχημων απατεώνων». Επίσης, η αυστηρότητα στον τρόπο λειτουργίας και στην τήρηση της ιεραρχίας δεν του επιτρέπει καμία πρωτοβουλία και εκμηδενίζει την προσωπικότητά του. «Είναι συμβατική σου υποχρέωση ν’ αφήνεις το εγώ σου στο χαλάκι της πόρτας και να το παραλαμβάνεις ποδοπατημένο κατά την έξοδο», αναφέρει χαρακτηριστικά.

{jb_quote} «Είναι συμβατική σου υποχρέωση ν’ αφήνεις το εγώ σου στο χαλάκι της πόρτας και να το παραλαμβάνεις ποδοπατημένο κατά την έξοδο». {/jb_quote}

Έχει και μια ενοχλητική πεθερά. Αλήθεια, πόσο επιβαρυντικός μπορεί να είναι ένας τέτοιος παράγοντας σε έναν γάμο;

Κάθε σχέση που οδηγεί σε ανταγωνισμούς, διενέξεις και αντικρουόμενα συναισθήματα εντός της οικογένειας είναι αρνητική για έναν γάμο, πόσο μάλλον η σχέση πεθεράς και γαμπρού που αντιμετωπίζεται εκ προοιμίου με καχυποψία. Επέλεξα να δώσω έμφαση σε αυτή τη σχέση όχι για να προσθέσω άλλον έναν επιβαρυντικό παράγοντα σε έναν ήδη προβληματικό γάμο, αλλά γιατί είναι μια σχέση «τηλεοπτική» με ιστορικό πολλών κωμικοτραγικών καταστάσεων, που με βοήθησε να συντηρήσω το χιούμορ κυρίως στο διαλογικό μέρος της αφήγησης.

Και ενώ είναι βυθισμένος στα προβλήματά του, σκέφτεται να κάνει κάτι για να ξεφύγει. Πόσο εύκολα μπορείς να δραπετεύσεις από τα ισόβια δεσμά του γάμου;

Είναι εύκολο. Χρειάζεσαι έναν καλό δικηγόρο και λίγα χρήματα στην άκρη για τα πρώτα έξοδα. Προφανώς κάνω χιούμορ, αλλά στην εποχή μας τα δεσμά του γάμου δεν είναι ισόβια. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, περισσότεροι από ένας στους τέσσερις γάμους καταλήγουν σε διαζύγιο. Η αναφορά στα ισόβια δεσμά του γάμου μοιάζει πια σαν μια κοινότοπη γαμήλια υπόσχεση που ξεχνιέται γρήγορα. Στην ιστορία μας όμως, ο ήρωας παγιδεύτηκε σε μια εξωσυζυγική περιπέτεια αλλά δεν ήταν συναισθηματικά έτοιμος να υποστεί τις συνέπειες. Θα λέγαμε ότι δεν ήθελε να δραπετεύσει, αλλά είχε ανάγκη από μια ολιγοήμερη άδεια κρατούμενου.

Είναι το μυθιστόρημα αστυνομικό;

Η ιστορία έχει στο πρώτο μέρος έναν φόνο που την εξιχνίασή του αναλαμβάνει ο πρωταγωνιστής σε ρόλο ντετέκτιβ και στο δεύτερο μέρος μια ληστεία τράπεζας, στοιχεία που υπηρετούν βασικές συμβάσεις ενός αστυνομικού αφηγήματος. Βέβαια, η αστυνομική πλοκή δεν είναι στο πρώτο πλάνο της αφήγησης, αλλά λειτουργεί ως πρόσχημα για να σχολιάσω με χιούμορ διαχρονικές αξίες και θεσμούς, όπως η ηθική, η εργασία, ο γάμος και η οικογένεια, και κυρίως για το πώς αυτά επιδρούν στις συμπεριφορές και στις σχέσεις των ανθρώπων. Νομίζω τελικά ότι είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που κινείται στα όρια του είδους.

Γιατί οι αναγνώστες αγαπούν τα αστυνομικά μυθιστορήματα;

Θα έλεγα πρωτίστως για την αίσθηση της περιπέτειας. Υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού μας που έλκεται από τον κίνδυνο. Το αστυνομικό δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να ταυτιστεί με τους πρωταγωνιστές και, ασφαλής από τον καναπέ του σπιτιού του, να νιώσει την ένταση του κινδύνου και της περιπέτειας, συναισθήματα που τον εξιτάρουν, αλλά φοβάται και απεύχεται να βιώσει πραγματικά. Επίσης, ικανοποιεί τον αναγνώστη η αίσθηση της τάξης που του προσφέρει η δομή ενός αστυνομικού μυθιστορήματος. Παρακολουθεί μια υπόθεση μυστηρίου που οδηγείται με λογικά βήματα στην εξιχνίασή της και τελικά στην κάθαρση μέσω της απόδοσης δικαιοσύνης, μια δικαιοσύνη που στην πραγματική ζωή δεν εμπιστεύεται και αμφιβάλλει αν λειτουργεί σωστά, στις χαοτικές συνθήκες που βιώνει στις μέρες μας.

Είστε κριτικός, γράφετε και προτείνετε αστυνομικά αναγνώσματα. Ποια είναι η γνώμη σας για τα νέα αστυνομικά μυθιστορήματα που κυκλοφορούν;

Η νέα κοινωνική ταυτότητα του αστυνομικού έχει ανεβάσει το επίπεδο τόσο στα ελληνικά όσο και στα μεταφρασμένα αναγνώσματα. Από το κορεσμένο whodunit περνάμε στο whydunit και σε μια ολιστική θεώρηση της παραβατικότητας, προκειμένου να αναδειχτούν τα αίτια που την προκαλούν. Έτσι, εκδίδονται πολυεπίπεδα μυθιστορήματα που δίνουν έμφαση στο πολιτικό, κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο της εποχής όπου διαδραματίζεται η ιστορία, με αποτέλεσμα νέοι, πιο απαιτητικοί αναγνώστες να προσεγγίζουν το είδος πέραν αυτών που επιζητούν μόνο τη «συμμετοχή» τους στη λύση ενός αστυνομικού γρίφου.

Ποια αστυνομικά βιβλία διαβάσατε τελευταία και σας εντυπωσίασαν;

Τα Κουτσά άλογα του Μικ Χέρον από τις Εκδόσεις Αίολος σε μετάφραση Γιώργου Μπαρουξή, μια πρωτότυπη κατασκοπική περιπέτεια με λεπτή ειρωνεία στην αφήγηση και απολαυστικούς διαλόγους, που συνδυάζει επιτυχημένα τα κωμικά στοιχεία των χαρακτήρων με το μυστήριο της ιστορίας και είναι το πρώτο από μια σειρά οκτώ πολυβραβευμένων μυθιστορημάτων, που έχουν μεταφερθεί στη μικρή οθόνη με μεγάλη επιτυχία. Επίσης το Φούγκα για ένα προτεκτοράτο του Τομά Κανταλούμπ, από τις Εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Δημήτρη Δημακόπουλου. Πρόκειται για ένα καθηλωτικό πολιτικό νουάρ υψηλής έντασης, αντάξιο της σπουδαίας γαλλικής παράδοσης στο είδος, που κινείται επιδέξια στα όρια της δημοσιογραφικής έρευνας και της μυθοπλασίας, χρησιμοποιώντας τη λογοτεχνία ως μέσο για να αποκαταστήσει την ιστορική αλήθεια για τον πόλεμο του Καμερούν, σε μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους της γαλλικής αποικιοκρατίας.

Ο αναρχικός τραπεζικός
Μάρκος Κρητικός
Μεταίχμιο
σ. 272
ISBN: 978-618-03-4006-8
Τιμή: 15,50€