Δέσποινα Κανελλοπούλου

15:18 16/1/2023 - Πηγή: Diastixo

Ιστορικό μυθιστόρημα; Παραμύθι με ιστορικές πινελιές; Μια πραγματεία για τη γλώσσα και τις διαφορές των πολιτισμών με στοιχεία φάρσας; Είναι σχεδόν αδύνατον να περιγράψει κανείς τη Γυναίκα με το βαμμένο χέρι – αλλά και τα βιβλία της Κριστίνε Βούνικε γενικότερα. Αρνούνται να μπουν σε κουτιά ή να χωρέσουν σε καλούπια. Ακόμα κι αν χρησιμοποιούσα τη φράση «είναι μια κατηγορία μόνη της», πάλι θα την αδικούσα.

Ας δεχτώ, λοιπόν, ότι αδυνατώ να το χαρακτηρίσω κι ας απαριθμήσω έστω κάποια από τα υλικά: 18ος αιώνας, αστρολάβοι, αστερισμοί, ένα εξωτικό νησί με παράξενα ζώα, παράξενα γλυπτά

και με παράξενους κατοίκους, παραμύθια γύρω από τη φωτιά, δύο επιστήμονες από διαφορετικούς κόσμους (ο ένας ιστορικό πρόσωπο, ο άλλος αποκύημα της φαντασίας της Βούνικε), και στη μέση η γλώσσα, αυτό το μαγικό «πλάσμα» που ενώνει και χωρίζει κόσμους, που άλλοτε υποτάσσεται πρόθυμα στο πρόσταγμά μας και άλλοτε αρνείται να μας υπηρετήσει, σαν πεισμωμένο μουλάρι.

{jb_quote}Kάποια πράγματα δεν χρειάζεται να μπορείς να τα περιγράψεις, προκειμένου να τα απολαύσεις.{/jb_quote}

Αυτή η τελευταία, η γλώσσα, είναι ο κρυφός πρωταγωνιστής του βιβλίου – και συνάμα η μεγαλύτερη πρόκληση για τον μεταφραστή του. Γιατί μπορεί όλο το βιβλίο να είναι γραμμένο στα γερμανικά, όμως αυτά τα γερμανικά μεταμορφώνονται άλλοτε σε αραβικά, άλλοτε σε σανσκριτικά, άλλοτε στη στρυφνή ιδιόλεκτο των μεγάλων και τρανών πανεπιστημιακών δασκάλων της εποχής, άλλοτε στην ασύντακτη, άμορφη, γεμάτη χειρονομίες γλώσσα της συνεννόησης μεταξύ ετερογλώσσων. Κι όλο αυτό η συγγραφέας το κάνει με τέτοια άνεση, ώστε να φαντάζει σχεδόν αυτονόητο. Λατρεύω τις μεταφραστικές προκλήσεις, αλλά ομολογώ πως Η γυναίκα με το βαμμένο χέρι επαναπροσδιόρισε τον όρο στο μυαλό μου. Οι δυσκολίες διαχέονταν σε διάφορα επίπεδα: από τα ίδια τα γλωσσικά παιχνίδια ως την απόδοση του κλίματος της εποχής, κι από τις αναφορές σε υπαρκτά πρόσωπα και ιστορικά στοιχεία –οι οποίες, σημειωτέον, είναι ακριβέστατες και αποτελούν προϊόν εξαντλητικής έρευνας εκ μέρους της συγγραφέως– ως την επιστημονική ορολογία. Θα μπορούσα να γράψω ολόκληρο άρθρο με τίτλο «Πώς να αφιερώσετε δύο ολόκληρες μέρες στη μετάφραση λίγων αράδων», με αφορμή μια σύντομη περιγραφή της λειτουργίας του αστρολάβου ή τις ονομασίες των αστρονομικών οργάνων στην αυλή του μαχαραγιά της Τζαϊπούρ.

Ευτυχώς, όμως, όλα αυτά δεν έχουν καμία σημασία για τον αναγνώστη, ο οποίος μπορεί να απολαύσει την παραμυθένια ιστορία της Βούνικε χωρίς να χρειάζεται να καταλάβει πώς ακριβώς λειτουργεί ένας αστρολάβος ή τι κάνει κάθε αστρονομικό όργανο. Διότι αυτές οι λεπτομέρειες λειτουργούν ως σκηνικά αντικείμενα στο πλαίσιο της αφήγησης, η οποία μας ταξιδεύει στο 1764, σ’ ένα νησάκι λίγο έξω απ’ τη Βομβάη, όπου δύο επιστήμονες, ένας Γερμανός και ένας Πέρσης, μένουν αποκλεισμένοι για λίγες μέρες. Ο ένας είναι ο Κάρστεν Νίμπουρ, που βρίσκεται σε επιστημονική αποστολή στην Ανατολή, ο άλλος ο Μούσα αλ-Λαχούρι, Πέρσης κατασκευαστής αστρολάβων που ταξιδεύει από την Τζαϊπούρ προς τη Μέκκα. Για να περάσουν την ώρα τους μέχρι να καταφέρουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους, κάνουν αυτό που πάντα έκαναν οι άνθρωποι: Αφηγούνται ιστορίες γύρω από τη φωτιά, κάτω από έναν ουρανό γεμάτο με αστερισμούς που φαντάζουν τελείως διαφορετικοί στα μάτια του καθενός τους· εκεί όπου ο ένας βλέπει μια γυναίκα σ’ έναν θρόνο, την Κασσιόπη, ο άλλος βλέπει μόνο το χέρι της, που είναι βαμμένο με χένα. Μα όσο κι αν η αντίληψη του κόσμου διαφέρει για τους δυο τους, το θαύμα του έναστρου ουρανού παραμένει το ίδιο.

Το μυστικό για ν’ απολαύσει κανείς τη Γυναίκα με το βαμμένο χέρι είναι ν’ αφήσει τη συγγραφέα να τον πάρει από το χέρι και να τον ταξιδέψει. Γιατί κάποια πράγματα δεν χρειάζεται να μπορείς να τα περιγράψεις, προκειμένου να τα απολαύσεις.

Η γυναίκα με το βαμμένο χέρι
Christine Wunnicke
μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου
Αιώρα
σ. 240
ISBN: 978-618-5369-51-4
Τιμή: 14,40€