Κωνσταντίνος Νικολάου: συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου

22:26 4/2/2025 - Πηγή: Diastixo

Ο Κωνσταντίνος Νικολάου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης. Ποιήματα, μεταφράσεις και άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Για την πρώτη ποιητική συλλογή του, Βιογραφία ενός χεριού (εκδ. Περισπωμένη, 2022), τιμήθηκε με το βραβείο «Γ. Αθάνα» της Ακαδημίας Αθηνών. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα

ως ογκολόγος ακτινοθεραπευτής. Το νέο του βιβλίο, Ο ταλαντούχος Νέρωνας (εκδ. Σμίλη, 2024), μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Η πρώτη σας συλλογή, Βιογραφία ενός χεριού, είχε τεράστια αναγνώριση και μάλιστα βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Πώς αυτή η αναγνώριση επηρέασε τη διαδικασία συγγραφής στο νέο σας βιβλίο;

Η αναγνώριση, ειδικά για έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, μπορεί να αποδειχθεί δίκοπο μαχαίρι. Πράγματι, η Βιογραφία ενός χεριού έλαβε πρωτοφανή αναγνώριση, και μάλιστα για πρώτο βιβλίο. Η λογοτεχνική κοινότητα αγκάλιασε το βιβλίο μου με ενθαρρυντικές επιστολές, θετικές κριτικές και τρεις υποψηφιότητες για βραβεία, με αποκορύφωμα τη βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών. Ωστόσο, πάντοτε θεωρούσα εσφαλμένη τη νοοτροπία που ταυτίζει την επιτυχία ενός βιβλίου με τον συγγραφέα του. Σε ό,τι αφορά εμένα, η βράβευση αυτή καθαυτή δε βελτίωσε τη γραφή μου, ούτε μου προσέφερε εγγυήσεις για μελλοντικές επιτυχίες. Αντιθέτως, επέτεινε την αγωνία μου για τα επόμενα βήματά μου, αφού οι προσδοκίες ήταν υψηλότερες. Μοιραία, λοιπόν, στον Ταλαντούχο Νέρωνα οι απαιτήσεις μου ήταν αυξημένες σε σχέση με τη Βιογραφία ενός χεριού, προκειμένου να επιτύχω ένα άρτιο αποτέλεσμα. Ο χρόνος θα δείξει αν τα κατάφερα.

Ο ποιητής βρίσκεται αντιμέτωπος με τις λέξεις. Πώς αναμετριέστε με τις λέξεις;

Επειδή αναφερθήκατε στη Βιογραφία ενός χεριού, θα σας έλεγα πως, στην περίπτωσή μου, το πάνω χέρι έχουν οι λέξεις. Για μένα οι λέξεις δε διαφέρουν από τις εκρηκτικές ύλες. Απαιτούν επιδέξιους χειρισμούς, διαφορετικά κινδυνεύεις ανά πάσα στιγμή να βρεθείς εκτεθειμένος. Στην ποίηση είναι μείζονος σημασίας η αίσθηση του ειδικού βάρους των λέξεων. Συχνά, ωστόσο, κρίνεται αναγκαία η αντικειμενική επιβεβαίωση αυτής της αίσθησης, ανατρέχοντας στα λεξικά, για παράδειγμα, ώστε να περιορίσεις τις αστοχίες.

Πείτε μας για τη διαδικασία δημιουργίας των ποιημάτων σας. Πόσος χρόνος και πόση προσπάθεια απαιτούνται για να τελειοποιήσετε έναν στίχο; Πότε θεωρείτε ότι ένα ποίημα είναι «ολοκληρωμένο»;

Οι αρχικές ιδέες αναδύονται μυστηριωδώς, σε ανύποπτο χρόνο. Αν σταθώ αρκετά τυχερός, καταφέρνω να τις καταγράψω πρόχειρα στο κινητό μου ή σε ένα κομμάτι χαρτί. Από εκεί και πέρα, αρχίζει μια επίπονη και χρονοβόρα προσπάθεια να αποδοθούν εύστοχα σε λέξεις. Πρόκειται, χωρίς υπερβολή, για μια διαδικασία που δε γνωρίζει μέρα ή νύχτα. Σπουδαίοι ποιητές συνήθιζαν να διορθώνουν στίχους ακόμα και λίγα λεπτά πριν τους τυπώσουν. «Το ποίημα δεν τελειώνει ποτέ, μόνο εγκαταλείπεται» έχει πει ο Πολ Βαλερί και συμφωνώ απολύτως.

Ο τίτλος Ο ταλαντούχος Νέρωνας είναι αρκετά εντυπωσιακός. Πώς ερμηνεύετε τη διττότητα μεταξύ ταλέντου και καταστροφικότητας που αποπνέει;

Ο τίτλος είναι αντιφατικός, καθώς, στην πραγματικότητα, ο Νέρωνας ήταν ένας φαντασμένος καλλιτέχνης, με εξουσία και όμιλο χειροκροτητών, ο οποίος αυτοπροσδιοριζόταν ως ταλαντούχος. Υπάρχουν και σήμερα «Νέρωνες», έχετε υπ’ όψιν σας, ευτυχώς όμως όχι τόσο ριψοκίνδυνοι ώστε να κάνουν μεγάλη ζημιά, καθότι μετρ των «ίσων αποστάσεων». Σε αυτές τις περιπτώσεις το «ταλέντο» είναι πάντα καταστροφικό, με θύμα την ίδια την τέχνη.

Πώς νιώθετε όταν οι αναγνώστες ερμηνεύουν διαφορετικά τα ποιήματά σας από ό,τι εσείς;

Τα ποιήματα, από τη στιγμή που δημοσιεύονται, έχουν τη δική τους μοίρα στον πνευματικό κόσμο των αναγνωστών. Προσωπικά, δεν προσπαθώ να ορίσω αμετάκλητα την ερμηνεία των ποιημάτων μου, ούτε να την επιβάλω, επομένως δε δυσαρεστούμαι, αν εννοείτε κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, θα έλεγα πως χαίρομαι, όταν επιβεβαιώνεται η πολυσημία τους.

{jb_quote}Το ζητούμενο δεν είναι μόνο να εκφραστεί το ανεξήγητο, αλλά να γίνει κτήμα του αναγνώστη.{/jb_quote}

Πώς η ιατρική και η ποίηση αλληλοσυμπληρώνονται στη ζωή σας; Έχουν επηρεάσει η μία την άλλη, και με ποιον τρόπο;

Λόγω της δουλειάς μου, η μνήμη του θανάτου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μου. Η ποίηση όπως και η ιατρική είναι τα όπλα με τα οποία μάχομαι τη φθορά, προσπαθώ να επουλώσω τραύματα και να συμφιλιωθώ με τον θάνατο.

Πιστεύετε ότι η ποίηση μπορεί να εκφράσει το αδύνατο ή το ανεξήγητο, κάτι που δεν μπορεί να αποδοθεί με άλλες μορφές τέχνης ή λόγου;

Πιστεύω πως η ποίηση συγκεκριμένα είναι ένας εν δυνάμει πλοηγός προς την αυτογνωσία. Όταν η ποίηση ευστοχεί, καθιστά ψηλαφητό το άγνωστο. Το ζητούμενο όμως δεν είναι μόνο να εκφραστεί το ανεξήγητο, αλλά να γίνει κτήμα του αναγνώστη.

Ποια είναι η σχέση σας με τον αναγνώστη; Πιστεύετε ότι κάθε ποίημα έχει έναν καθορισμένο αποδέκτη ή είναι ένα ανοιχτό έργο για όλους;

Πιστεύω πως ένα έργο τέχνης οφείλει να απευθύνεται σε ανόμοιους αποδέκτες και να είναι ανοιχτό σε ποικίλες ερμηνείες. Δεν είναι στόχος της τέχνης να παραθέσει επιχειρήματα, να επιβάλει απόψεις, να δώσει απαντήσεις ή να προσφέρει λύσεις. Μέσω της αμφισβήτησης και της συνεχούς δοκιμασίας των πεποιθήσεών μας ευνοείται η ατομική και συλλογική εξέλιξή μας. Οι βεβαιότητες είναι ο βάλτος του πνεύματος.

Πώς βλέπετε την ποίηση σε σχέση με άλλες μορφές τέχνης, όπως η ζωγραφική ή η μουσική; Υπάρχουν κοινά σημεία ή μεγάλες διαφορές;

Επί της ουσίας, όλες οι μορφές τέχνης αποτελούν εναλλακτικούς τρόπους ερμηνείας της ανθρώπινης συνθήκης. Η αληθινή τέχνη, ανεξαρτήτως υλικών και τρόπων διαχείρισής τους, είναι μια κλειδαρότρυπα στην αιωνιότητα. Ως προς τις διαφορές, δεν είναι ένα θέμα που μπορεί εδώ να απαντηθεί επαρκώς. Έχω ωστόσο την εντύπωση πως η μουσική και η ζωγραφική αποτελούν –ας μου επιτραπεί ο όρος– πιο επιθετικές μορφές τέχνης σε σχέση με την ποίηση, υπό την έννοια ότι κατακλύζουν τις αισθήσεις και, εν πολλοίς, καθορίζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και νιώθουμε όταν ερχόμαστε σε επαφή με ένα μουσικό κομμάτι ή έναν πίνακα ζωγραφικής.

Τα σχέδιά σας για το μέλλον;

Στις 5 Μαρτίου 2025, θα γίνει η παρουσίαση του Ταλαντούχου Νέρωνα στον Ιανό της Αθήνας. Είναι μια άριστη ευκαιρία να ανταμώσουμε και να ακούσουμε ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις από τρεις σπουδαίους ομιλητές.

Ο ταλαντούχος Νέρωνας
Κωνσταντίνος Νικολάου
Σμίλη
72 σελ.
ISBN 978-618-2111-10-9
Τιμή €14,00