Κυριάκος Ιωάννου: «Όψεις της εκδοτικής θεωρίας και πράξης του Γιώργου Σεφέρη»

22:45 19/9/2024 - Πηγή: Diastixo

Το βιβλίο του διδάκτορα φιλολογίας και εξαιρετικού μελετητή της κυπριακής και ελλαδικής λογοτεχνίας Κυριάκου Ιωάννου, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου με τίτλο Όψεις της εκδοτικής θεωρίας και πράξης του Γιώργου Σεφέρη, αναδεικνύει μια διαφορετική, αλλά εξίσου σημαντική πτυχή του σπουδαίου ποιητή, δοκιμιογράφου και μεταφραστή Γιώργου Σεφέρη, αυτή του τυπογραφικού και φιλολογικού επιμελητή. Με τη λεπτομερή έρευνα του Ιωάννου αποκαλύπτεται η βαθιά αγάπη του Σεφέρη για την τέχνη της τυπογραφίας και η αφοσίωσή του στη

διασφάλιση της υψηλής ποιότητας και καλαισθησίας των εκδόσεών του.

Μέσα από τη μελέτη της αλληλογραφίας του με σημαντικούς συνεργάτες και φίλους, όπως τον Ζήσιμο Λορεντζάτο, τη Λένα Σαββίδου και τον Αιμίλιο Καλλιάτσο, ο μελετητής καταφέρνει να αναδείξει όχι μόνο την αγάπη του Σεφέρη για την τυπογραφία, αλλά και την προσήλωση με την οποία επέβλεπε κάθε στάδιο της εκτυπωτικής διαδικασίας, από το εξώφυλλο ως τη σελιδοποίηση, επιβλέποντάς την είτε αυτοπροσώπως είτε μέσω αλληλογραφίας και επιβεβαιώνοντας πως κάθε λεπτομέρεια της έκδοσης είχε τη σφραγίδα του, από την τυπογραφία μέχρι τη δομή και την αισθητική των έργων του.

Όπως σημειώνει ο Ιωάννου: «Από μια σημερινή σκοπιά θα λέγαμε ότι, ως προς την τυπογραφική τους εμφάνιση, τα βιβλία του Γ. Σεφέρη συνεχίζουν να χαρακτηρίζονται από απέριττη πρωτοτυπία και φινέτσα. Μάλιστα, μια πανοραμική επόπτευση όλων των έργων του, με χρονολογική σειρά, μπορεί να (ανα)δείξει και τις διορθωτικές πινελιές του ποιητή ως τυπογραφικού επιμελητή, μολονότι ορισμένες από αυτές δεν φαίνεται να βελτιώνουν τις προηγούμενες εκδόσεις. Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι η επιλογή του τυπογραφικού “σήματος” της δίκλωνης γοργόνας (ίσως κατά μίμηση του επίσης απέριττου δελφινιού των αναγεννησιακών εκδόσεων του Άλδου Μανούτιου) εξακολουθεί να είναι από κάθε άποψη ευφυής για έναν “Στράτη Θαλασσινό” και όχι “Στεριανό”, όχι μόνο για την αισθητική της αρτιότητα, αλλά και για το ότι η κεντραρισμένη παρουσία της στις σεφερικές εκδόσεις αποτελεί την πιο εύγλωττη σφραγίδα ταυτοποίησης» (σελ. 37).

Ο μελετητής παραθέτει πληθώρα μαρτυριών που αποδεικνύουν τις γνώσεις του Σεφέρη για την τέχνη του τυπογράφου και την αυστηρή του κρίση όσον αφορά την ποιότητα των τυπογραφείων. Η συνεργασία του με τα τυπογραφεία της Εστίας, του Ταρασόπουλου και του Ίκαρου αναλύεται διεξοδικά, προσφέροντας σημαντικές πληροφορίες για τις προτιμήσεις του ποιητή και την αφοσίωσή του στην εκδοτική αρτιότητα. Η προσεγμένη επιλογή των επιμελητών των εκδόσεών του, όπως του Ε.Χ. Κάσδαγλη, Λ. Ζενάκου και Γ.Π. Σαββίδη, καθώς και η εκδοτική θεωρία του Σεφέρη, δείχνουν ότι ο ποιητής αναζητούσε την τελειότητα «χωρίς να περιπίπτει σε τελειομανία» (σημ. 140, σελ. 55).

{jb_quote} Φωτίζει την αδιάλειπτη προσήλωση του ποιητή στην ποιότητα και την αισθητική πληρότητα των εκδόσεών του. {/jb_quote}

Το πρώτο μέρος του βιβλίου κλείνει με μια σημαντική σύνοψη από τον μελετητή εννιά τεκμηρίων που αποδεικνύουν «την ιδιαίτερα ανεπτυγμένη τυπογραφική και φιλολογική συνείδηση» του Σεφέρη (σελ. 58) και τα οποία όντως προβάλλουν την ξεχωριστή μέριμνα που απολάμβαναν τα βιβλία του Σεφέρη χάρη στον ζήλο που επεδείκνυε και στον τομέα αυτό.

Στο δεύτερο μέρος του έργου, ο Ιωάννου στρέφεται στην έκδοση του βιβλίου Σήμα του αδελφού του Γιώργου Σεφέρη, Άγγελου Σεφεριάδη, που έφυγε πρόωρα το 1950, αποκαλύπτοντας την αγωνία και τη δυσκολία που αντιμετώπισε ο ποιητής στη διαχείριση του ανομοιογενούς υλικού. Η μελέτη των χειρογράφων που υπάρχουν στο Αρχείο Σεφέρη και στα Αρχεία Οικογένειας Σεφεριάδη και Γιώργου Σεφέρη και η διαπίστωση των παρεμβάσεων του Σεφέρη στα ποιήματα του αδελφού του ως προς την ορθογραφία, τη στίξη, το ιδιωματικό λεξιλόγιο κ.ά., που μαρτυρείται, κατά τον Ιωάννου, σε πέντε αδημοσίευτες σημειώσεις του Σεφέρη στο Αρχείο του (σελ. 89), φανερώνουν την περίπλοκη σχέση μεταξύ αδελφικής αγάπης και εκδοτικής αρτιότητας, με τον Ιωάννου να κρίνει πως οι διορθώσεις του Σεφέρη υπερβαίνουν το επιτρεπτό όριο (σελ. 90).

Για τον σκοπό αυτό, στο τελευταίο μέρος του βιβλίου του ο μελετητής προβαίνει σε μια νέα εκδοτική δοκιμή των ποιημάτων και των ποιητικών σχεδιασμάτων/αποσπασμάτων του Α. Σεφεριάδη σύμφωνα με τις αυθεντικές μορφές τους, παραθέτοντας και μια σύντομη αλλά ουσιαστική αξιολόγησή τους.

Συνολικά, το βιβλίο του Κυριάκου Ιωάννου αποτελεί μια πολύτιμη συμβολή στη μελέτη της εκδοτικής και τυπογραφικής διάστασης του έργου του Γιώργου Σεφέρη, παρέχοντας μια βαθιά και τεκμηριωμένη ματιά σε μια λιγότερο γνωστή πλευρά του ποιητή. Μέσα από την προσεκτική ανάλυση της εκδοτικής θεωρίας και πρακτικής του Σεφέρη, καθώς και τη μελέτη της επιμέλειας των έργων του, ο Ιωάννου φωτίζει την αδιάλειπτη προσήλωση του ποιητή στην ποιότητα και την αισθητική πληρότητα των εκδόσεών του. Με τεκμηριωμένη ανάλυση και πλούσιο υλικό, αναδεικνύει τη σχολαστική φροντίδα που επεδείκνυε ο ποιητής για την τελειότητα των βιβλίων του, όχι μόνο σε επίπεδο περιεχομένου αλλά και μορφής. Η μελέτη αυτή εμπλουτίζει τη γνώση μας για τον Σεφέρη, προσφέροντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της προσέγγισής του στην τυπογραφική τέχνη, η οποία χαρακτηριζόταν από αυστηρότητα, ευαισθησία και αισθητική ακρίβεια. Πρόκειται για ένα βιβλίο που επιβεβαιώνει ότι ο Σεφέρης ήταν μια πολυδιάστατη προσωπικότητα, τόσο στη λογοτεχνία όσο και στον εκδοτικό χώρο, προσθέτοντας έναν ακόμα κρίκο στο σύνθετο πορτρέτο του ως ποιητή και διανοητή.

Όψεις της εκδοτικής θεωρίας και πράξης του Γιώργου Σεφέρη
Κυριάκος Ιωάννου
Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου
σ. 192
ISBN: 978-9925-620-17-3
Τιμή: 15,43€