Σουζάνα Παπαφάγου

04:16 6/7/2024 - Πηγή: Diastixo

Το περασμένο καλοκαίρι βούτηξα στα βαθιά νερά της μετάφρασης του βιβλίου με τίτλο Στον γιο μου. Ανοιχτή επιστολή στα αγόρια του σήμερα, Εκδόσεις Ψυχογιός. Πρόκειται για ένα βιβλίο γραμμένο από τον Αλμπέρτο Πελάι, γιατρό και ψυχοθεραπευτή παιδιών και εφήβων.

Έχοντας διαβάσει το βιβλίο στα ιταλικά, αισθάνθηκα έντονα την επιθυμία να συμβάλω με κάποιον τρόπο στην προβολή του «άνδρα της πραγματικότητας», αποδυναμώνοντας έτσι τη φαντασίωση του «πραγματικού άνδρα» στην ελληνική κοινωνία. Και έπειτα ήρθε η

πρόταση να μεταφράσω και να αναλάβω την επιστημονική επιμέλεια του βιβλίου.

Στην αρχή είχα έναν προβληματισμό σε σχέση με το κατά πόσο θα μπορούσα να καταφέρω να μεταφράσω ένα ολόκληρο βιβλίο, παρόλο που έχω μεταφράσει επιστημονικά άρθρα, έχω γράψει, και συνεχίζω να γράφω, κείμενα στα ιταλικά. Πρόκειται για ένα βιβλίο επιστημονικό, γραμμένο με απλά και κατανοητά λόγια.

Το σημείο εκκίνησης προκειμένου να μεταφράσω ήταν οι γνώσεις μου στον τομέα της αναπτυξιακής ψυχολογίας και η εμπειρία μου ως ψυχοθεραπεύτρια οικογένειας, παιδιών και εφήβων για πάνω από 15 χρόνια. Σκέφτομαι συχνά πως η μετάφραση και η ψυχοθεραπεία έχουν ομοιότητες ως προς την πρακτική τους. Απαιτούν ενσυναίσθηση, υπομονή και ικανότητα πλοήγησης στις πολυπλοκότητες του περιεχόμενου του κειμένου και του… υποκείμενου.

Ως ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεύτρια είμαι πάντα πολύ προσεκτική προκειμένου να αποφεύγω την όποια «υπερερμηνεία», κρατάω την απαραίτητη ψυχική απόσταση από την αφήγηση των ασθενών μου. Μέλημά μου είναι να «προσαρμόζομαι» και όχι να προσαρμόζω το βίωμα του ασθενούς στα δικά μου βιώματα. Ο θεραπευτής είναι σημαντικό να βάζει αυστηρά όρια στο «εγώ» του. Έτσι, νομίζω, και ο μεταφραστής είναι σημαντικό να μη γράφει τη δική του ιστορία και να μην αυτοπροβάλλεται μέσα στη μετάφραση. Επίσης, για τον θεραπευτή το πρωταρχικό μέλημα είναι ο θεραπευόμενος και η αλήθεια του, όπως και για τον μεταφραστή ο συγγραφέας και οι λέξεις του.

{jb_quote}Στο σημείο όπου ο Πελάι μιλά για τον «άνδρα της πραγματικότητας» διαχωρίζοντάς τον από τον «πραγματικό άνδρα», δεν δίστασα να κάνω πιστή μετάφραση.{/jb_quote}

Ένα άλλο κοινό ανάμεσα στις δυο τέχνες είναι ότι, όπως ακριβώς ο ψυχοθεραπευτής καλείται να κατανοήσει τις εμπειρίες των θεραπευομένων του, προκειμένου να τους παρέχει ουσιαστική υποστήριξη, έτσι και ο μεταφραστής προσπαθεί να κατανοήσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις πίσω από τις λέξεις, ώστε να τις μεταφέρει αποτελεσματικά. Έτσι προσπάθησα να λειτουργήσω καθώς μετέφραζα το κείμενο του Πελάι, με κατανόηση και σεβασμό προς τις λέξεις και τις σκέψεις του συγγραφέα.

Ο λόγος του Πελάι με συνεπήρε και με δυσκόλεψε την ίδια στιγμή, ήταν πολλές οι φορές που στάθηκα με τις ώρες να κοιτώ τις φράσεις του, συνειδητοποιώντας πως δεν αρκεί η ακριβής μετάφραση. Αισθάνθηκα πως όφειλα να λειτουργήσω δημιουργικά, δηλαδή να επινοήσω τη φράση ή τη λέξη εκείνη που πλησίαζε περισσότερο στο αρχικό κείμενο. Σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας αναζητούσα τα σωστά μέσα προκειμένου να μεταφέρω στα ελληνικά την ίδια αίσθηση, το ίδιο συναίσθημα, το λογοπαίγνιο, την ισοδύναμη έκφραση. Προσπάθησα να είμαι συνεχώς σε εγρήγορση, μεταφράζοντας και σε δεύτερο χρόνο κάνοντας επιστημονική επιμέλεια στο κείμενο.

Έφερνα στο μυαλό μου να διαβάζει το βιβλίο ο έφηβος ανιψιός μου, ο πατέρας μου, ο αδελφός μου, ο σύντροφός μου και οι θεραπευόμενοί μου (μικροί και μεγάλοι). Και ενώ προβληματίστηκα αρκετά σε σχέση με το αν έπρεπε να διαμορφώσω κάποιες λέξεις και φράσεις αποδίδοντάς τες στα ελληνικά, στο σημείο όπου ο Πελάι μιλά για τον «άνδρα της πραγματικότητας» διαχωρίζοντάς τον από τον «πραγματικό άνδρα», δεν δίστασα να κάνω πιστή μετάφραση. Έμεινα πιστή στο «ο άνδρας της πραγματικότητας» προκειμένου να διαχωριστεί από τον «πραγματικό άνδρα».

Οι «πραγματικοί άνδρες» συχνά απεικονίζονται ως υπεραρρενωποί, κυρίαρχοι και συναισθηματικά μη διαθέσιμοι. Πρόκειται για μια εικόνα όχι μόνο μη ρεαλιστική αλλά και επιβλαβή, καθώς διαιωνίζει στρεβλά στερεότυπα και προσδοκίες για το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται οι άνδρες. Από την άλλη πλευρά, οι «άνδρες της πραγματικότητας» είναι εκείνοι που δεν περιορίζονται από τις κοινωνικές προσδοκίες και δεν φοβούνται να δείξουν ευάλωτοι, να εκφράσουν συναισθήματα και να είναι ο εαυτός τους. Κατανοούν τη σημασία των υγιών σχέσεων, της συναισθηματικής νοημοσύνης και της αυτοφροντίδας. Δεν φοβούνται να αναζητήσουν βοήθεια όταν χρειάζεται, είτε πρόκειται για υποστήριξη ψυχικής υγείας, υποστήριξη σωματικής υγείας ή υποστήριξη σχέσεων. Δεν φοβούνται να αμφισβητήσουν τις παραδοσιακές νόρμες και προσδοκίες φύλου. Είναι σημαντικό για τη σύγχρονη κοινωνία να υποδεχτεί τους άνδρες που ζουν στην πραγματικότητα και που απορρίπτουν την επιβλαβή απεικόνιση των ανδρών που παλεύουν να συμμορφωθούν σε τοξικές νόρμες, προκειμένου να είναι «πραγματικοί».

Το βιβλίο του Πελάι είναι γραμμένο με λέξεις βγαλμένες από την πραγματικότητα και ήταν… πραγματική πρόκληση να το μεταφράσω, εύχομαι να το απολαύσετε και εσείς διαβάζοντάς το!

Στον γιο μου
Ανοιχτή επιστολή στα αγόρια του σήμερα
Alberto Pellai
μετάφραση: Σουζάνα Παπαφάγου
Εκδόσεις Ψυχογιός
208 σελ.
ISBN 978-618-01-5517-4
Τιμή €17,70