Ιωάννης Κ. Τσίγκας: συνέντευξη στη Ράνια Μπουμπουρή

22:44 19/9/2024 - Πηγή: Diastixo

Ο Ιωάννης Κ. Τσίγκας γεννήθηκε το 1978 στην Καβάλα. Σπούδασε Κινηματογράφο και Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Ξεκίνησε την επαγγελματική του πορεία από τον χώρο των ΜΜΕ. Από το 1997 έως και το 2012 ήταν ο εκδότης του βραβευμένου μηνιαίου πολιτικού-πολιτιστικού περιοδικού ΠΕΡΙωΔΙΚΟ της πόλης. Από το 2005 ασχολείται ενεργά με το editorial design και από

το 2014 είναι καλλιτεχνικός διευθυντής της Κάπα Εκδοτικής. Έχει σχεδιάσει πάνω από 500 βιβλία. Ως σχεδιαστής οπτικής επικοινωνίας και εκδόσεων έχει δουλέψει για λογαριασμό φορέων (Ακαδημία Αθηνών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Εθνικό Θέατρο, Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, κ.ά.), διοργανώσεων (Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Φεστιβάλ Φιλίππων, κ.ά.), θεατρικών χώρων και εταιρειών παραγωγής. Το 2020 σχεδίασε για λογαριασμό του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και της MANTILITY την επετειακή σειρά μεταξωτών μαντιλιών βασισμένη στη Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου για την έκθεση Αρχαιολατρεία και Φιλελληνισμός, ενώ το 2021 και το 2023 σχεδίασε για το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών δύο σειρές μεταξωτών μαντιλιών. Το 2023 απέσπασε τόσο το Βραβείο ΕΒΓΕ όσο και τον Έπαινο ΕΒΓΕ για τα εξώφυλλα των βιβλίων Τρυφερούλης νεκροτόμος και Εγώ θα σου μάθω πουλάκι μου του ποιητή Γιώργου Δομιανού. Την ίδια χρονιά σχεδίασε τη σειρά Merchandise «ΘEATRE4LiFE», που περιλαμβάνει συλλεκτικές tote bags και σημειωματάρια, για το πωλητήριο του Εθνικού Θεάτρου. Δύο από τα εξώφυλλα που σχεδίασε το 2023 (Έγκλημα και τιμωρία του Θανάση Τριαρίδη και Βήματα εδώ του Νίκου Σκούφου) βρέθηκαν στη βραχεία λίστα των ΕΒΓΕ 2024. Πρόσφατα, απέσπασε το Bronze Award στα European Design Awards για τον σχεδιασμό της σειράς «Φλέξη» της Κάπα Εκδοτικής, που περιλαμβάνει ντεμπούτα νέων Ελλήνων ποιητών, στην κατηγορία Book Cover: Series.

Πρόσφατα βραβευτήκατε στα European Design Awards 2024 στην Ιταλία, στην κατηγορία Book Cover: Series, μια πολύ σημαντική διάκριση, για τον σχεδιασμό της ποιητικής σειράς «Φλέξη» της Κάπα Εκδοτικής. Τι σημαίνει για σας η διάκριση αυτή;

Η αναγνώριση της δουλειάς σου από τους ανθρώπους του κλάδου ή από το σινάφι σου, όπως λέμε, δεν μπορεί παρά να είναι σημαντική, πόσο μάλλον όταν αυτή έρχεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Βέβαια, αυτό που διαχρονικά ορίζει το μέτρο είναι οι αναγνώστες, οι οποίοι και τοποθετούν όλους εμάς που ασχολούμαστε επαγγελματικά με τις εκδόσεις στο βάθρο της πραγματικότητας, δείχνοντάς μας –ή και όχι– την εμπιστοσύνη τους. Όπως και με τις πρότερες διακρίσεις στα Ελληνικά Βραβεία Σχεδιασμού και Οπτικής Επικοινωνίας (ΕΒΓΕ), η χαρά για μένα ήταν διπλή, αφού πέρα από την προσωπική αναγνώριση, κατά κάποιον τρόπο δικαιώνεται και μία συλλογική συστηματική δουλειά που γίνεται τα τελευταία δέκα χρόνια στην Κάπα Εκδοτική και η οποία υποστηρίζεται με τρόπο υποδειγματικό από τον εκδότη Θοδωρή Κουλεδάκη. Διότι, καλές και χρυσές οι ιδέες ενός σχεδιαστή, αλλά η υλοποίηση και η υποστήριξή τους, ακόμα και οικονομικά, είναι απαραίτητες για να μπορέσουν να πραγματωθούν.

European Design Awards 2024

Τα εξώφυλλα της Κάπα Εκδοτικής είχαν, από την πρώτη στιγμή, τον δικό τους ξεχωριστό, αλλά και πρωτότυπο χαρακτήρα. Πόσο εύκολο είναι να πετύχει ένας δημιουργός την πρωτοτυπία στην εποχή μας;

Δεν είναι καθόλου εύκολο, ωστόσο η έννοια της πρωτοτυπίας έχει μεταστραφεί. Πλέον πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να ευαγγελιστεί την πραγματικά πρωτότυπη σκέψη, όχι μόνον στον χώρο του σχεδιασμού, αλλά και σε όλο το φάσμα της δημιουργικής σκέψης. Είναι τόσο πολλά τα ερεθίσματα και οι πληροφορίες, που ακόμα και μία ιδέα που ενδύεται την πρωτοτυπία, σίγουρα κάπου και από κάποιον έχει «ξαναγίνει». Οπότε, τι μένει; Μα, να στοχεύσεις στην καθαρότητα του μηνύματός σου και να μπορέσεις να διαπεράσεις τον ορυμαγδό της πληροφορίας, για να περάσεις απέναντι· ενίοτε –ή ίσως και πάντα– με την αφαίρεση.

{jb_quote}Η έννοια της πρωτοτυπίας έχει μεταστραφεί.{/jb_quote}

Πώς από τις σπουδές Κινηματογράφου και Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης περάσατε στον καλλιτεχνικό σχεδιασμό, με ιδιαίτερη έμφαση στον χώρο του βιβλίου;

Όλα έγιναν συγκυριακά. Από το 1997 εξέδιδα ένα μηνιαίο περιοδικό πολιτικής και πολιτισμού (ΠΕΡΙωΔΙΚΟ της πόλης). Κάποια στιγμή, χρειάστηκε να αναλάβω τον σχεδιασμό του –από ανάγκη, όχι από επιλογή– και έτσι μπήκα στον χώρο του editorial design. Η ενασχόλησή μου με τον σχεδιασμό των εκδόσεων άρχισε να εντείνεται, ώσπου το 2014, όταν ο Θοδωρής Κουλεδάκης ξεκίνησε την Κάπα Εκδοτική, αυτή απέκτησε μία συστηματικότητα. Σήμερα, 500 περίπου βιβλία και πολλαπλάσια ξενύχτια μετά, σας παραχωρώ αυτή τη συνέντευξη ως «επαγγελματίας» του βιβλίου! Εν τάχει, αυτά. Θα ήθελα εδώ να σημειώσω ότι ο πρώτος μου «δάσκαλος» ήταν ο Μπάμπης Γαμβρέλης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΠΕΡΙωΔΙΚΟΥ, και ότι ο πρώτος άνθρωπος που «είδε» κάτι σε μένα ήταν ο μέγιστος Δημήτρης Αρβανίτης, ο οποίος και με ενθάρρυνε να ασχοληθώ περαιτέρω με το αντικείμενο. Περιττό να πω ότι η εκτίμηση και η ευγνωμοσύνη μου περισσεύει και για τους δύο.

Τι κάνει ένα εξώφυλλο να ξεχωρίζει στη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου; Δώστε μας τον ορισμό του ιδανικού εξωφύλλου για σας.

Να τραβάει το μάτι· να σου κλέβει το βλέμμα ανάμεσα στους δεκάδες/εκατοντάδες τίτλους που υπάρχουν στα ράφια και τις προθήκες, να σε κάνει να σταθείς· μετά, να σου δίνει μια υπόσχεση, να σου κλείνει το μάτι και να σε προ(σ)καλεί· να μη σου τα δίνει όλα στο πιάτο, να μην είναι απόλυτα περιγραφικό και, γιατί όχι, να σε κάνει να αναρωτηθείς για τη σχέση του δημιουργικού με τον τίτλο ή/και το περιεχόμενο. Και τέλος, να σε πείσει πως γεννήθηκε μαζί με τις σκέψεις και τις ιδέες του/της συγγραφέα και ότι δεν μπορούν να ζήσουν χώρια. Εν ολίγοις, το ιδανικό εξώφυλλο είναι αυτό που θα σε κάνει να πάρεις το βιβλίο μαζί σου στο σπίτι.

Bronze Award στα European Design Awards 2024, για τον σχεδιασμό της σειράς «Φλέξη»

Υπήρξαν φορές που η έμπνευση υποχώρησε προκειμένου να εξυπηρετηθεί ένας πιο εμπορικός στόχος;

Ο στόχος είναι πάντοτε εμπορικός, με την ουσιαστική έννοια της λέξης και όχι την αγοραία. Αν ως «υποχώρηση» υπαινίσσεστε την καταφυγή σε εύκολες ή «φτηνές» λύσεις, η απάντηση είναι όχι, αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ. Ωστόσο, κάποιες φορές μπορεί μια ιδιαίτερα προωθημένη ιδέα να απορριφθεί έπειτα από συνεργασία με τον εκδότη ή και τον/τη συγγραφέα, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα κακό ή καταδικαστέο. Άλλωστε, το βιβλίο είναι μια συνεργατική υπόθεση και η σύνθεση τάσεων και απόψεων είναι ευπρόσδεκτη.

Μπορείτε να ξεχωρίσετε τα 3 πιο αγαπημένα σας εξώφυλλα από την Κάπα Εκδοτική;

Κατ’ αρχάς, θα διαλέξω ένα εξώφυλλο από κάθε βασική κατηγορία των Εκδόσεών μας. Από το Παγκόσμιο Θέατρο θα διαλέξω το Κουκλόσπιτο του Χένρικ Ίψεν σε μετάφραση-διασκευή Γιώργου Σκεύα, το πρώτο εξώφυλλο της σειράς με τα κοπτικά, όπου ενέταξα και ένα τρίτο στοιχείο στην εξίσωση, τοποθετώντας ένα πουλί πίσω από τα κάγκελα. Από το Ελληνικό Θέατρο θα διαλέξω το Έγκλημα και τιμωρία του Θανάση Τριαρίδη, ένα από τα τελευταία θεατρικά του έργα, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ένα βιβλίο που σχεδίασα με σκοπό να μοιάζει σαν μία μικρή, κόκκινη «Βίβλο» (με όλες τις άμεσες και έμμεσες αναφορές τόσο στο έργο όσο και στον μεγάλο Ρώσο συγγραφέα). Στην Ποίηση θα «κλέψω» διαλέγοντας τρία εξώφυλλα, τα οποία ωστόσο όλα ανήκουν στη «Φλέξη», τη νέα μας σειρά με τα ντεμπούτα των νέων Ελλήνων ποιητών που διευθύνει ο ποιητής Γιώργος Δομιανός, που είναι και τα εξώφυλλα για τα οποία βραβεύτηκα στα European Design Awards 2024. Πρόκειται για τα βιβλία: 1) Κανένα φτυάρι δεν έθαψε την Άνοιξη της Ζαφειρίας Μολ, 2) Και ο κόσμος τι θα πει; της Σταυρούλας Παπαδάκη και 3) Προσάναμμα του Χρήστου Κινάνι, με τα εξώφυλλά τους να συνδυάζουν σχεδόν όλα τα μοτίβα της σχεδιαστικής μου γραμμής, δηλαδή τα κοπτικά, την τυπογραφία και την απλότητα (αποφεύγω επίτηδες τη λέξη «μινιμαλισμός»).

Κουκλόσπιτο του Χένρικ Ίψεν, σε μετάφραση-διασκευή Γιώργου Σκεύα (Κάπα Εκδοτική, 2016)

Και ποια ήταν τα 3 εξώφυλλα που σας δυσκόλεψαν περισσότερο απ’ όλα;

Όλα τα εξώφυλλα έχουν τον ίδιο βαθμό δυσκολίας για μένα. Απλά άλλα μπορεί να βγουν μέσα σε λίγες ώρες και άλλα μπορεί να απαιτήσουν ακόμα και μέρες σκέψης, προβληματισμού και αλλεπάλληλες δοκιμές. Οι μεγαλύτερες προκλήσεις και δυσκολίες έχουν να κάνουν με την υλοποίηση από τους τυπογράφους και τους βιβλιοδέτες, αφού πολλές φορές απαιτούν δουλειά στο χέρι, ακόμα και υιοθέτηση ανορθόδοξων μεθόδων.

{jb_quote}Με τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης κάνουμε το ίδιο επάγγελμα, αλλά όχι την ίδια δουλειά!{/jb_quote}

Ποιο ήταν το πιο απροσδόκητο σχόλιο που λάβατε από κάποιον/-α συγγραφέα, όταν δημιουργήσατε το εξώφυλλο του βιβλίου του/της;

Οι συγγραφείς –πλην ελαχίστων εξαιρέσεων– είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι/-ες στο θέμα του σχεδιασμού του βιβλίου τους και είναι λογικό, αφού τα γραπτά τους είναι κάτι σαν παιδιά τους· είναι δύσκολο να τα εμπιστευτούν απόλυτα σε κάποιον τρίτο. Ένας συγκεκριμένος ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικός για τη συνεργασία μας, φοβόταν τις ιδέες που είχα προτείνει, είχε κάποια συγκεκριμένη ιδέα στο μυαλό του με την οποία εγώ δεν συμφωνούσα και ένιωθα ότι δεν ήταν χαρούμενος με το αποτέλεσμα. Ωστόσο, όταν τυπώθηκε, μου είπε: «Είναι το πιο όμορφο βιβλίο που έχω πιάσει στα χέρια μου!».

Πώς κρίνετε τη σύγχρονη ελληνική βιβλιοπαραγωγή από άποψη σχεδιασμού των βιβλίων και αισθητικής των εξωφύλλων;

Μέσα στους χιλιάδες των τίτλων που εκδίδονται κάθε χρόνο στη χώρα μας, μπορεί κανείς να βρει τα πάντα: από αδιάφορα εξώφυλλα μέχρι και αριστουργήματα. Την παρτίδα για μένα τη σώζουν κάποιοι –λίγοι, έστω– εκδοτικοί οίκοι που επενδύουν στο κομμάτι της αισθητικής των βιβλίων τους, παρουσιάζοντας μία συνέπεια.

Αισθάνεστε ότι το επάγγελμά σας κινδυνεύει από την επέλαση της Τεχνητής Νοημοσύνης;

Τη στιγμή που εκφράζονται φόβοι ότι μπορεί πλέον να κινδυνεύει το «επάγγελμα» του… συγγραφέα, θα ήμουν αιθεροβάμων αν σας απαντούσα μονολεκτικά «όχι». Θέλοντας να υπεκφύγω, θα αρκεστώ να πω ότι με τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης κάνουμε το ίδιο επάγγελμα, αλλά όχι την ίδια δουλειά!

Έγκλημα και τιμωρία του Θανάση Τριαρίδη (Κάπα Εκδοτική, 2023)