Πάνος Βαλαβάνης: «Σκύλοι από τους αρχαίους χρόνους»

22:44 19/9/2024 - Πηγή: Diastixo

Ο Πάνος Βαλαβάνης, ομότιμος καθηγητής Αρχαιολογίας στο ΕΚΠΑ, έχει δημοσιεύσει πολλά επιστημονικά βιβλία και άρθρα για την αρχαιότητα, για τα οποία έχει βραβευτεί το 2023 από την Ακαδημία Αθηνών. Ωστόσο, του αρέσει να εξιστορεί το παρελθόν με τρόπο κατανοητό για τους μαθητές και το ευρύ κοινό.

Το βιβλίο του Σκύλοι από τους αρχαίους χρόνους αποτελεί μία πρωτότυπη, μοναδική στο είδος της μελέτη για τον πιο πιστό φίλο

του ανθρώπου, τον σκύλο. Σε συνέντευξή του έχει δηλώσει πως πηγή έμπνευσης για το βιβλίο υπήρξε ο Πάκο, το τετράποδο νέο μέλος της οικογένειάς του. Σε μια εποχή, μάλιστα, που πλήθος ανθρώπων συμβιώνει με τα συμπαθή τετράποδα και μοιράζεται μαζί τους την καθημερινότητα, τη συντροφιά και την αγάπη, το βιβλίο είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία –για φιλόζωους και μη– να ανακαλύψουν την ιστορία της σχέσης ανθρώπου και σκύλου.

Ο σκύλος, ενταγμένος για πολλές χιλιετίες στον κόσμο των ανθρώπων, κατάφερε να προσαρμόζεται κάθε φορά στις νέες συνθήκες και να συμμετέχει σε όλες τις πτυχές της ζωής μας: κυνηγός και θηρευτής στην προϊστορία, συνοδοιπόρος στις ανθρώπινες κατακτήσεις, σύντροφος και συνοδός για μικρούς και μεγάλους. «Οι αρχαίοι, όπως κι εμείς σήμερα, αγαπούσαν τους τετράποδους φίλους τους και μας άφησαν, χωρίς να το επιδιώκουν, έναν σωρό άμεσες και έμμεσες πληροφορίες για αυτούς» γράφει στο βιβλίο του ο Βαλαβάνης. Στην εισαγωγή μάς εξηγεί πως όλα ξεκίνησαν όταν, στην παλαιολιθική περίοδο, κάποιοι πεινασμένοι λύκοι, προκειμένου να επιβιώσουν, έγιναν μέρος των ανθρώπινων ομάδων. Κι έτσι ο φόβος έφυγε και οι λύκοι έγιναν σκύλοι, οι καλύτεροι φίλοι του ανθρώπου.

Ακολουθώντας τα ίχνη του μέσα στον χρόνο, μαθαίνουμε πως η αρχαιότερη απεικόνιση σκύλου εντοπίζεται στις βραχογραφίες των Σπηλαίων στην Αλταμίρα της Ισπανίας, που έχουν ηλικία 30.000 χρόνων. Παράλληλα, υπάρχουν και νεότερα δεδομένα όπως ταφές σκύλων στη Γερμανία πριν από 20.000 χρόνια, ενώ βρέθηκαν και οι πατημασιές ενός παιδιού και ενός σκυλιού σε ένα λασπωμένο έδαφος σπηλαίου στη Γαλλία πριν από 26.000 χρόνια. Ανάγλυφες, επίσης, παραστάσεις σκύλων (ή και μουμιοποιημένοι) έχουν βρεθεί σε τάφους των φαραώ, ενώ τόσο στην κρητομυκηναϊκή τέχνη όσο και στην αρχαϊκή περίοδο εμφανίζονται σκηνές με σκυλιά είτε ως οικόσιτα ζώα είτε ως κυνηγοί.

{jb_quote}Η γνώση μπορεί να έχει και ψυχαγωγική διάσταση.{/jb_quote}

Στο πρώτο μέρος, με τίτλο «Πηγές για τους σκύλους στην αρχαιότητα», ο συγγραφέας θα παρουσιάσει τους σκύλους στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Σκύλοι εμφανίζονται συχνά στα ομηρικά έπη. Ποιος δεν ξέρει τον περίφημο Άργο (Οδύσσεια, ρ 290-299), που έγινε συνώνυμο της πίστης και της προσμονής; Και ποιος δε θυμάται το τέρας που συναντά ο Οδυσσέας (μ 244-250), την περιβόητη Σκύλλα; Αλλά και ο Κέρβερος ή ο πιστός σκύλος του Ξάνθιππου, την ιστορία του οποίου διασώζει ο Πλούταρχος. Ξεχωριστή θέση, βέβαια, κατέχει ο Κυνηγετικός του Ξενοφώντα, ένα βιβλίο με οδηγίες για την ονοματοδοσία, εκτροφή και εκγύμναση των σκύλων. Εκτός από τη λογοτεχνία, πηγή πληροφοριών αποτελούν οι αρχαίες εικονογραφίες αλλά και τα ευρήματα των ανασκαφών. Πόσοι, άραγε, γνωρίζουν την συνύπαρξη του τάφου ενός 15χρονου κι ενός σκύλου στην Ελεύθερνα; Πόσοι γνωρίζουν τον τάφο ενός σκύλου που ανακαλύφθηκε στη στοά του Αττάλου, το 1950; Και πόσοι –από τα εκατομμύρια χρήστες του μετρό– ξέρουν ότι κατά τις ανασκαφές για την κατασκευή του βρέθηκε στο πάνω μέρος της πλατείας Συντάγματος, στη λεωφόρο Αμαλίας, ο τάφος του αγαπημένου, για κάποιον, σκύλου, που τον έθαψε μαζί με το ωραίο του περιλαίμιο;

Στο δεύτερο μέρος, με τίτλο «Οι σκύλοι δίπλα στους ανθρώπους», θα μάθουμε για την ιδιαίτερη σχέση σκύλου-ανθρώπου, αφού οι αφέντες τους έπαιρναν μαζί τους τα σκυλιά τους στα συμπόσια και στα γυμνάσια, τα έβγαζαν βόλτα, ενώ τάιζαν τα αδέσποτα της αρχαίας αγοράς. Μαθαίνουμε για τον Μαραθωνομάχο σκύλο, αλλά και για τα ιερά σκυλιά που συναντάμε στα Ασκληπιεία. Πληροφορούμαστε για την ιδιαίτερη σχέση των σκύλων με τα παιδιά και γιατί εμφανίζονται τόσο συχνά στα παιδικά επιτύμβια μνημεία. Ως την Πομπηία θα φτάσουμε, για να μάθουμε πώς η επιγραφή CAVE CANEM στις εισόδους μετεξελίχτηκε στη σημερινή «Προσοχή σκύλος».

Το ταξίδι στην ιστορία κλείνει καθώς ο συγγραφέας μάς οδηγεί να στρέψουμε τα μάτια μας στον ουρανό για να δούμε τον Σείριο, το πιο φωτεινό αστέρι του Μεγάλου Κυνός.

Το υπέροχο κείμενο του Πάνου Βαλαβάνη υποστηρίζεται από την εικονογράφηση της Χαράς Μαραντίδου που, σεβόμενη τις αρχαίες αναπαραστάσεις, προσέδωσε ιδιαίτερη αισθητική στο συνολικό αποτέλεσμα, παρεμβαίνοντας τόσο όσο απαιτείται για να προβάλει τα στοιχεία της εικόνας, να ζωντανέψει τις ιστορίες και να αναδείξει, και εικαστικά, τη σχέση παρελθόντος-παρόντος.

Το βιβλίο, που απευθύνεται τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες, είναι αποτέλεσμα βαθιάς έρευνας μέσα από κείμενα και πηγές, και μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία των βιβλίων γνώσεων. Σε εκείνα τα βιβλία που αποδεικνύουν ότι η γνώση μπορεί να έχει και ψυχαγωγική διάσταση. Ένα βιβλίο που αποδεικνύει ότι ο σκύλος αποτέλεσε και αποτελεί έναν σχεδόν ισότιμο εταίρο στην ιστορία του ανθρώπου. Και ότι η φιλοζωία είναι στάση ζωής. Γιατί, όπως λέει και ο συγγραφέας: «Φιλοζωία είναι η ανθρωπιά. Ένας άνθρωπος που αγαπάει ένα ζώο βρίσκει ένα σωρό αφορμές για να γίνει καλύτερος. Αν κάποιος αγαπάει, φροντίζει και αποκτά ιδιαίτερη σχέση με ένα ζώο, αυτό αποτελεί μια καλή πρώτη ύλη για να μεταφερθεί και στον άνθρωπο».

Σκύλοι από τους αρχαίους χρόνους
Πάνος Βαλαβάνης
εικονογράφηση: Χαρά Μαραντίδου
Πρώτη Ύλη
64 σελ.
ISBN 978-618-5830-01-4
Τιμή €15,00