Δέσποινα Κοκκίδου

04:17 6/7/2024 - Πηγή: Diastixo

Το φαφούτικο ξεφύτρωσε στο μυαλό μου λίγα χρόνια πριν, όταν ήμουν δασκάλα σε μια πρώτη δημοτικού, παρέα με 21 φαφούτικα πρωτάκια με πολλές διαφορετικές καταγωγές. 21 διαφορετικές αφηγήσεις, από την Ελλάδα και τη γειτονική Αλβανία μέχρι την Ταϊλάνδη.

Μιλώντας καθημερινά για τα δόντια τα πεσμένα, συνειδητοποίησα πως σε κάθε χώρα υπάρχει ένα διαφορετικό έθιμο για τα δόντια που πέφτουν. Ίσως βέβαια σε μια χώρα της Ασίας πετύχεις ένα έθιμο που όμοιό του υπάρχει σε κάποια χώρα της Ευρώπης. Υπάρχουν παιδιά, από την άλλη,

που ζουν στην ίδια χώρα αλλά δεν ακολουθούν το ίδιο έθιμο, είτε γιατί δεν τους ταιριάζει είτε γιατί οι συνθήκες ζωής τους δεν το επιτρέπουν.

Κι έτσι, σκέφτηκα: Μήπως να τους πω μια ιστορία που θα τα απελευθερώσει λιγάκι από τα «πρέπει», ειδικά όταν αφορούν το δικό τους σώμα, τη δική τους ζωή; Κι εκεί εμφανίστηκε η Ελένη κι έπειτα η Αγγελική και με τα χρώματά τους ζωντάνεψαν τόσο όμορφα, η καθεμιά με το ιδιαίτερό της στιλ, αυτή την ιστορία· την ιστορία ενός παιδιού που δεν ξέρει τι να κάνει το δόντι του που μόλις βγήκε, μια και στη χώρα του συνηθίζουν να πετάνε στη σκεπή τα δόντια τους κι αυτό τέτοια δεν έχει. Με τη βοήθεια ενός πουλιού θα γνωρίσει τα έθιμα άλλων χωρών και θα συνειδητοποιήσει πως δεν έχει σημασία πού βρίσκεται γεωγραφικά/πολιτισμικά· έχει δικαίωμα να επιλέξει το έθιμο που το εκφράζει. Έχει δικαίωμα ακόμα και να δημιουργήσει το δικό του έθιμο για το δικό του σώμα.

Βασική σκέψη πίσω από αυτό το βιβλίο είναι πως γύρω μας υπάρχει πολιτισμική ετερότητα και, αν ονειρευόμαστε μια κοινωνία αληθινά διαπολιτισμική και πολύχρωμη, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εξοικειώνουμε τα παιδιά με την ύπαρξη άλλων πολιτισμών, αλλά και να τους μαθαίνουμε πως έχουν το δικαίωμα να φτιάχνουν τον δικό τους πολιτισμό και να μη δέχονται την επιβολή εθίμων και κανόνων, αν δεν τους ταιριάζουν.

Κι όταν λέμε διαπολιτισμική κοινωνία, δεν μιλάμε μονάχα για διαφορές ανάμεσα σε χώρες διαφορετικές. Παιδιά που ζουν στην ίδια χώρα συχνά δεν έχουν ίδιες συνθήκες διαβίωσης. Μπορεί το ένα να ζει σε μεγάλο και άνετο σπίτι, ενώ το άλλο σε καταυλισμό. Το φαφούτικο της ιστορίας μας, που δεν έχει σπίτι με σκεπή, μπορεί να είναι η αφορμή για προβληματισμό. Τι κάνει άραγε τους ανθρώπους να ζούνε σε διαφορετικά σπίτια; Υπάρχουν μήπως άνθρωποι που δεν έχουν καν σπίτι;

{jb_quote} Αν το παιδί το έχει ανάγκη, θα ταυτιστεί, θα διαβάσει πίσω από τις λέξεις την πραγματικότητά του και ίσως μπορέσει να φανταστεί πώς αλλιώς θα την έπλαθε. {/jb_quote}

Νομίζω πως αν κάτι μπορεί να ενισχύσει αβίαστα τη διαπολιτισμική συνείδηση, είναι οι ιστορίες. Οι ιστορίες που παίρνουν αφόρμηση από την πραγματικότητα, αλλά με τη βοήθεια της απελευθερωτικής φαντασίας, σε οδηγούν να σκεφτείς μια καλύτερη εκδοχή της, μια «φανταστικότητα», όπως μου αρέσει να την αποκαλώ.

Επηρεασμένη από το κίνημα της Κριτικής Παιδαγωγικής, βρίσκω τα θέματα που αφορούν άμεσα όλα τα παιδιά, αυτά που ανήκουν στο «θεματικό τους σύμπαν», όπως θα λέγαμε, πολύ δυνατά. Είναι τα θέματα που σαν μπλεχτούν σε μια ιστορία τούς μιλάνε σε πρώτο πρόσωπο κι αβίαστα τα κάνουν να αφεθούν στο ταξίδι της.

Κι εκεί έρχεται η φαντασία που, όπως έλεγε και ο αγαπημένος μας Τζάνι Ροντάρι, δεν σκοπεύει σε «κενές φαντασιοπληξίες» ούτε στη συγκάλυψη ή την ωραιοποίηση της πραγματικότητας. Η φαντασία μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν τον εαυτό τους, τις ανάγκες τους, την ιστορία τους.

Νομίζω πως αυτή τη φαντασία έχουμε ανάγκη, μικρά και μεγάλα παιδιά. Και ποιος ξέρει, ίσως με τη βοήθεια της φαντασίας μπορέσουμε να αναπλαισιώσουμε αυτά που μας τρομάζουν / μας αγχώνουν / μας στενοχωρούν.

Δεν ξέρω τη δική σας σχέση με τα κινούμενα δόντια, αλλά εμένα, αν κι έχουν περάσει σίγουρα 20 χρόνια από τότε που σταμάτησαν να κουνιούνται, συνεχίζουν να πρωταγωνιστούν στα όνειρά μου κάθε φορά που αγχώνομαι. Το να δημιουργήσει το παιδί το δικό του έθιμο για το δόντι του που πάει να βγει ίσως αντικαταστήσει τον φόβο και τον τρόμο με ενθουσιασμό. Τον ενθουσιασμό της πρωτοβουλίας και της ελευθερίας της βούλησης.

Ίσως η ελευθερία επιλογής των δικών μας εθίμων διώχνει μακριά τους φόβους, τα στερεότυπα, την απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους και τους λαούς. Στ’ αλήθεια, το εύχομαι.

Το φαφούτικο
Δέσποινα Κοκκίδου
εικονογράφηση: Ελένη Μαργούδη – Αγγελική Ρελάκη
Μεταίχμιο
40 σελ.
ISBN 978-618-03-3962-8
Τιμή €13,30