Πόπη Δέδε-Δεσύλλα: «Η δύναμη του πλίθινου σπιτιού»

07:40 10/8/2024 - Πηγή: Diastixo

Λογοτεχνική μαρτυρία ονομάζει το βιβλίο της η Πόπη Δέδε-Δεσύλλα και η αλήθεια είναι πως δύσκολα μπορείς να το εντάξεις σε κάποια άλλη κατηγορία. Νιώθεις διαβάζοντας πως μέσα του έχουν ενσωματωθεί προσωπικά βιώματα, ίσως κάποια με αυτοβιογραφικά στοιχεία, κάποια από διηγήσεις άλλων. Όλα όμως έχουν περιβληθεί τον μανδύα μιας ενδιαφέρουσας μυθοπλασίας. «Πρωταγωνιστής» ένα σπίτι, χτισμένο από πλίθες (χώμα, νερό και άχυρα), προϊόν συλλογικής εργασίας των γειτόνων, στην άκρη ενός οικισμού. Ένα σπίτι που, παρά τη φτώχεια του και την απομόνωσή του, στέγαζε μια οικογένεια

όλο αγάπη, αξιοπρέπεια και ελπίδα. Βασικός κορμός του σπιτιού, στήριγμά του, η Ελπίδα, η μάνα με τα εννέα παιδιά της, μόνη να τα μεγαλώνει, αφού ο πατέρας, ο Θωμάς, μετά τη σύλληψή του για τις ιδέες του, βρέθηκε στη Γυάρο.

Μες στη νύχτα, πριν να ξημερώσει, ποιος μπορεί να χτυπάει διακριτικά την ξύλινη πόρτα του πλινθόκτιστου σπιτιού; Η κυρα-Ελπίδα, η νοικοκυρά του σπιτιού, σηκώθηκε από το κρεβάτι της σαστισμένη. Πλησίασε στην πόρτα και ρώτησε σιγά ποιος ήταν. Ένας φίλος του άντρα της είχε έρθει από μερικά χιλιόμετρα μακριά οδηγώντας το μηχανάκι του. Ήρθε να τους ειδοποιήσει ότι επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος. Του είχε τηλεφωνήσει ένας κοινός φίλος τους από την Αθήνα. Η κυρα-Ελπίδα ξύπνησε τον άντρα της. Ο κυρ Θωμάς έπρεπε να φύγει αμέσως για την Αθήνα, ώστε να αποφύγει τη σύλληψη. (σ. 9)

Η ιστορία ξεκινά από την πρώτη μέρα της επιβολής της δικτατορίας της 21ης Απριλίου και θα φτάσει μέχρι τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Στο μεταξύ, η συγγραφέας θα κάνει χρήσιμες, εμβόλιμες αναφορές στο πριν, φθάνοντας μέχρι τα μετεμφυλιακά χρόνια, αλλά και εύστοχες παρατηρήσεις για τα λάθη της μεταπολίτευσης, τις διαψεύσεις για τον ποθούμενο εκδημοκρατισμό (των δομών αλλά και των συνειδήσεων) που νομοτελειακά οδήγησαν στη σύγχρονη κακοδαιμονία της χώρας. Γιατί τίποτα δεν είναι τυχαίο, όλα έχουν τις βαθύτερες αιτίες τους και τα αποτελέσματά τους.

Ενδιαφέρουσα η χρήση των χρόνων, πότε ως παρελθοντικοί να υποστηρίζουν τη λογοτεχνική γραφή της εξιστόρησης, πότε ως παροντικοί να φέρνουν μια πνοή ζωντάνιας στον λόγο αλλά και μια υπενθύμιση πως όλα έχουν ακόμη τη θέση τους στη μνήμη.

{jb_quote} Η λογοτεχνία που σέβεται τον ρόλο της και λειτουργεί ως κοινωνικό αγαθό, πέρα από την αναμφισβήτητη τέρψη που προσφέρει. {/jb_quote}

Η γραφή της Πόπης Δέδε-Δεσύλλα έχει αναμφισβήτητα πολιτικό χαρακτήρα, όχι μόνο γιατί οι αναφορές της στο φόντο των γεγονότων των ηρώων της έχουν σαφές πολιτικό πνεύμα, απηχούν ξεκάθαρη τοποθέτηση, τεκμηριωμένη, αλλά και γιατί έτσι όπως χτίζει το πριν και το μετά της ιστορίας της, φανερώνοντας αιτίες και αποτελέσματα, δείχνει τη σύνδεση των ιστορικών γεγονότων αλλά και την αλληλεξάρτηση του μικρόκοσμου των ανθρώπων με τη μεγάλη ιστορία· μια θεώρηση σαφώς πολιτική. Θα έλεγα πως αυτό το χαρακτηριστικό είναι και το πιο ενδιαφέρον στο βιβλίο της, να μπορεί, δηλαδή, να συμπλέκει τον ιδιωτικό βίο με τον συλλογικό σε μια διαλεκτική σχέση – ο κάθε ήρωας, στο μερίδιο που του αναλογεί, είτε ως ενεργός συμμέτοχος είτε ακόμη ως απαθής παρατηρητής, επηρεάζει την ευρύτερη ιστορία, αλλά και επηρεάζεται καταλυτικά από αυτήν.

Άρρηκτη και η σχέση ανάμεσα στο σπίτι «πρωταγωνιστή» της ιστορίας και στους ήρωες/πρωταγωνιστές. Μεγαλωμένοι με οδηγό τη σοφία της μητέρας Ελπίδας, που έβρισκε πάντα την κατάλληλη λύση για όλα τα προβλήματα, μέσα στη λιτότητα, στην αξιοπρεπή φτώχεια, που τους άνοιγε τον δρόμο για μια καλύτερη ζωή μέσω της μόρφωσης, γνωρίζοντας από την παιδική τους ακόμη ηλικία πόσο πολύτιμη είναι η αλληλεγγύη με τους γείτονες, η συμπαράσταση και η αλληλοβοήθεια, έχτισαν έναν χαρακτήρα αδαμάντινο. Έχοντας βιώσει την αδικία, με τη δίωξη του πατέρα, κατόπιν με τον αρχικό αποκλεισμό των δύο παιδιών από τις εισαγωγικές εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο, λόγω του «πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων», που αποτέλεσε εμπόδιο και για κάποιο διορισμό τους, δούλεψαν μέσα τους την απόφαση να αγωνιστούν για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης.

Δίπλα στους βασικούς πρωταγωνιστές διαγράφονται με πιστότητα όλοι οι χαρακτήρες που, όσοι ζήσαμε στην επταετία και κατόπιν στα χρόνια της μεταπολίτευσης, θυμόμαστε πολύ καλά. Άνθρωποι με δημοκρατικό φρόνημα που δεν δίστασαν να υπερασπιστούν τις ιδέες τους και να πάρουν μέρος στον αγώνα κατά της δικτατορίας, αλλά και πολλά ανθρωπάκια, με μισό ανάστημα, γνήσιοι εκπρόσωποι της δουλοπρέπειας, υπερασπιστές της δικτατορίας, αλλά και εκφραστές, μετά την πτώση της χούντας, μιας ψευδεπίγραφης, όψιμης αγωνιστικότητας, έτοιμοι να αναλάβουν πολιτικά αξιώματα που δεν τα δικαιούνταν.

Μήνες περίμενε η Κλειώ να τελειώσει το ταξίδι του πιστοποιητικού. Ώσπου μια μέρα παίρνει μια επιστολή από τον Δημόσιο Οργανισμό, που έγραφε: «Δεν δύνασθε να προσληφθείτε διότι εκρίθητε ως μη νομιμόφρων». Αυτό ήταν όλο το κατηγορητήριο. Προσφεύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας για να δικαιωθεί. Γράφει μόνη της την προσφυγή και παρουσιάζεται ενώπιον της επιτροπής. Περίμεναν και άλλοι «μη νομιμόφρονες» εκεί. Η διαδικασία της εξέτασης ήταν ολιγόλεπτη. Στοιχεία επιβαρυντικά εις βάρος της δεν υπήρχαν. Αυτό που θυμάται ήταν η προσβλητική συμπεριφορά απέναντί της ενός εκ των δικαστών. Συγκράτησε το όνομά του. Υποστηρικτές της χούντας και βολεμένους έβρισκες σε όλους τους χώρους. Τελικά η Κλειώ διορίστηκε στον Δημόσιο Οργανισμό με δύο χρόνια καθυστέρηση. (σ. 131)

Το βιβλίο Η δύναμη του πλίθινου σπιτιού, παρά τη δύσκολη εποχή που αποτυπώνει, διασώζει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα, που καθόλου δεν εμφορείται από άγονο ρομαντισμό. Όσο κι αν πασχίζουν κάποιοι να φιμώσουν τη φωνή του δικαίου, όσο κι αν προσπαθούν με κάθε μέσο (ο ρόλος της παιδείας εδώ κομβικός) να στερέψουν τη γόνιμη σκέψη, ο σκεπτόμενος άνθρωπος έχει μέσα του τη δυναμική να υπερβεί όλα τα εμπόδια. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε για τη «διαχρονική υπεροχή των αξιών του σκεπτόμενου κοινωνικού ανθρώπου, πολύτιμων και στη σημερινή εποχή». Θα έδινα, εν κατακλείδι, έμφαση στην αναφορά στη σημερινή εποχή, καθώς πολλά έχουν πέσει στη λήθη· η μνήμη έχει κοντό ανάστημα και βιβλία όπως αυτό βοηθούν να θυμόμαστε. Ένα βιβλίο που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή μυθοπλασία. Η λογοτεχνία που σέβεται τον ρόλο της και λειτουργεί ως κοινωνικό αγαθό, πέρα από την αναμφισβήτητη τέρψη που προσφέρει.

Η δύναμη του πλίθινου σπιτιού
Πόπη Δέδε-Δεσύλλα
Τόπος
224 σελ.
ISBN 978-960-499-450-2
Τιμή €13,80